Historia
Wieża zbudowana została prawdopodobnie w późnych latach XV wieku. W XVI stuleciu stanowiła własność możnego rodu Fitzpatricków, późniejszych lordów Upper Ossory, właścicieli kilkunastu zamków i domów wieżowych. Funkcje mieszkalne Clonburren pełniło do około połowy XVII wieku, kiedy to, jak znaczna część irlandzkich domów wieżowych, uległo spaleniu lub konfiskacie po nieudanym powstaniu z 1641 roku. Jako porzucona ruina wieża odnotowana została w 1657 roku.
Architektura
Wieżę zbudowano na niskiej skale wystającej z lekko pofałdowanego terenu południowo – zachodniej części hrabstwa Laois. Niewielką ochronę i przewagę wysokości skała dawała jedynie od strony skarpy po stronie południowej, która mogła też ograniczać jeden z boków przywieżowego dziedzińca. Sama wieża uzyskała prostokątny w planie kształt o wymiarach 12,6 x 9,5 metra, z murami obwodowymi o grubości w przyziemiu 2,3 metra, wyżej nieco cieńszymi ze względu na pochyłe zewnętrzne elewacje. Jako materiał budowlany wykorzystano z grubsza opracowany od strony lica kamień, wzmacniany większymi ciosami w narożnikach. Wysokość wieży sięgała około 14 metrów do poziomu przedpiersia ochraniającego dookolny chodnik straży w koronie muru. Cechą charakterystyczną wieży były liczne konsole w narożnikach i pośrodku ścian, podtrzymujące wykusze machikułowe zabezpieczające przestrzeń u podstawy wieży.
Elewacje wieży przeprute były nieregularnie rozmieszczonymi otworami okiennymi, doświetlającymi i strzeleckimi. Zastosowano różnorodne formy otworów w zależności od ich przeznaczenia oraz wagi pomieszczenia w którym się znajdowały. Gospodarcze i pomocnicze przestrzenie wieży doświetlały bardzo wąskie otwory z prostymi lub półkolistymi zamknięciami oraz sfazowanymi od zewnątrz obramieniami. Okna na środkowych kondygnacjach były nieco większe, ale nadal o formach szczelinowych. Największe otwory oświetlały reprezentacyjną komnatę na najwyższym piętrze, gdzie umieszczono dwudzielne okna z zamknięciami w tak zwane ośle grzbiety, ozdobnymi archiwoltami i profilowanymi obramieniami. Otwory strzeleckie miały formę krzyżowych szczelin, niektóre z okrągłymi strzelnicami w dolnej części dla ręcznej broni palnej. Zastosowano też typowe dla Irlandii strzelnice zlokalizowane w samych narożnikach budynku.
Wejście do wieży umieszczono w jednej z krótszych ścian, w portalu skierowanym ku stronie północnej. Ściana ta została utworzona nieco grubsza od pozostałych, ze względu na osadzony w niej przedsionek, spiralną klatkę schodową w narożniku północno – wschodnim oraz komory w grubości muru nad wejściem. Główne pomieszczenia trzech pierwszych kondygnacji pierwotnie przykrywały płaskie, drewniane stropy. Sklepieniem kolebkowym zwieńczono kondygnację czwartą, nad którą umieszczono największe pomieszczenie wieży, uzyskane za sprawą osłabienia grubości murów do około 1,3 metra. Było to często spotykane rozwiązanie w irlandzkich wieżach mieszkalnych, które pozwalało na samej górze usytuować reprezentacyjną aulę z otwartym paleniskiem osadzonym na kamiennej posadzce, z którego dym wydobywał się przez otwartą więźbę dachową i lufcik.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie niezadaszonej ruiny, z pełnym obwodem murów sięgających wysokości niezachowanego przedpiersia. Przetrwała znaczna część otworów okiennych i strzeleckich, widoczne są też konsole po zniszczonych wykuszach machikułowych. Wejście do wnętrza może być niedostępne, tym bardziej, że stropy oraz sklepienie czwartej kondygnacji uległy zawaleniu. Zabytkowa budowla znajduje się na terenie prywatnej działki, z dala od publicznych dróg. Stanowi jedną z najlepiej zachowanych w regionie późnośredniowiecznych budowli wieżowych, choć ze względu na usytuowanie pozostaje mało znana.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lyng T., Fitzpatricks o f Ossory, „Old Kilkenny Review”, 33/1981.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.