Historia
Kościół w Clomantagh (gael. Cloch Mhanntach) zbudowany został w początkach XIII wieku dla miejscowej anglo-normańskiej parafii. Przypuszczalnie powstał pod patronatem miejscowej rodziny Shortall, lokalnych właścicieli ziemskich do drugiej połowy XV wieku. Do zniszczenia lub porzucenia kościoła przyczynić się mogły walki irlandzkich katolików z protestanckimi wojskami angielskimi w połowie lub pod koniec XVII wieku.
Architektura
Kościół był bardzo prostą budowlą, typową dla wiejskich obszarów zajmowanych przez ubogie i średnio zamożne parafie. Wzniesiony został na planie wydłużonego prostokąta, bez wyodrębnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium, bez wieży, ani bez żadnego innego aneksu w postaci kruchty lub zakrystii. Całość przykryta była pojedynczym długim dachem dwuspadowym, opartym na pozbawionych dekoracji trójkątnych szczytach, z których na zachodnim nadbudowano dwudzielną dzwonnicę. Mury kościoła wzniesiono z kamienia eratycznego, układanego w dość równe warstwy, w których rzędy większych głazów starano się przedzielać rzędami mniejszych kamieni. Narożniki budynku wzmocniono lepiej opracowanymi ciosami.
Cechą charakterystyczną zewnętrznych elewacji kościoła był brak przypór lub lizen, a także liczne i duże otwory maczulcowe, pozostawione po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach, regularnie rozmieszczone we wszystkich ścinach, włącznie ze szczytami i dzwonnicą. Ilość otworów okiennych była niewielka. Zastosowano wczesnogotyckie długie i wąskie okna lancetowate, z rozglifieniami skierowanymi do wnętrza. Wielkością wyróżniała się para otworów wschodnich, doświetlających część prezbiterialną z głównym ołtarzem. Ich obramienia były fazowane od strony zewnętrznej oraz wyżłobione celem umożliwienia przeszklenia. Portale wejściowe znajdowały się w zachodniej części ściany północnej i południowej, naprzeciwko siebie.
Wnętrze kościoła nigdy nie zostało podsklepione. Całość zapewne przykrywała otwarta więźba dachowa lub ewentualnie drewniana kolebka. Kościół zapewne tonął w półmroku, zwłaszcza w nawowej części zachodniej, przeznaczonej dla wiernych. Prezbiterialna część kapłańska mogła być oddzielona wyższym poziomem posadzki, a od okresu późnego średniowiecza drewnianą konstrukcją przegrody lektorium. Całość charakteryzowała się prostotą i skromnym detalem architektonicznym.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie zaawansowanej ruiny, choć posiada jeszcze pełen obwód murów, włącznie z uszkodzoną dzwonnicą nad szczytem zachodnim. Prawie cała elewacja południowa pokryta jest od strony zewnętrznej bluszczem, co utrudnia dostrzeżenie otworów okiennych i wejściowego. W ścianie wschodniej wyróżniają się dwa wysokie okna, niestety z rozkradzionymi ciosami ościeży, za wyjątkiem górnych partii. Podobnie uszkodzone są okna i portal w ścianie północnej. Zabytkowa budowla jest dobrze widoczna z sąsiedniej drogi publicznej. Po stronie północnej dojrzeć można późnośredniowieczną wieżę mieszkalną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
O ’Kelly S., The Place-Names of County Kilkenny, Kilkenny 1985.