Historia
Murowana wieża mieszkalna w Clogharevaun wzniesiona została w późnych latach XV wieku lub w pierwszej połowie XVI stulecia. W średniowiecznych przekazach pisemnych nie pozostawiono o niej ani o jej fundatorach żadnej wzmianki. Być może do budowy przyczynili się członkowie klanu O’Kelly, dzierżący rozległe majątki na terenie dawnego królestwa Uí Mháine w południowo – wschodniej części Connacht, z pośród których wywodziło się wielu miejscowych wodzów. Jak większość wieżowych domów na terenie Irlandii, Clogharevaun pełnić mogło pierwotne funkcje do czasu walk irlandzkich katolików z angielskimi protestantami w latach 40-tych XVII wieku. Jeśli wieża nie została wówczas spalona, to najpewniej wraz z okolicznymi majątkami została skonfiskowana i do końca stulecia porzucona.
Architektura
Wieżę Clogharevaun zbudowano w zakolu niewielkiej rzeki Raford, na jej północnym brzegu. Pod budowę wybrano teren stosunkowo płaski, pozwalający na wytyczenie obszernego dziedzińca o wymiarach około 46 x 30 metrów. Jego ochronę zapewniał kamienny mur obronny, pierwotnie zwieńczony chodnikiem straży i przedpiersiem. Do jego południowo – zachodniego narożnika przystawiony mógł być budynek lub czworoboczna wieża. Możliwe, że Clogharevaun nie było obwiedzione rowem fosy, lub była ona bardzo płytka. Być może pierwotnie wystarczającym zabezpieczeniem były podmokłe i bagienne łąki.
Wieżę mieszkalną wzniesiono w północno – wschodniej części dziedzińca, gdzie prawdopodobnie połączona była z dwoma kurtynami muru. Była to budowla niewielkich rozmiarów, długości około 8,5 metra i szerokości 7 metrów. Mieściła cztery kondygnacje, z których trzy pierwsze podzielone były na główne pomieszczenia i komory w grubości masywnego muru frontowego. Czwarta, najwyższa kondygnacja wypełniona była jednym dużym pomieszczeniem mieszkalno – reprezentacyjnym. Jak większość budowli tego typu, wieża Clogharevaun zapewne zwieńczona była w koronie muru chodnikiem straży ukrytym za przedpiersiem. Jej mury przeprute były głównie otworami szczelinowymi, doświetlającymi i strzeleckimi. Większe, ale i tak wąskie okna znajdowały się jedynie na górnych piętrach. Przypuszczalnie większość z nich zamknięta była bardzo popularnymi w XV i XVI wieku łukami w tak zwane ośle grzbiety.
Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu w ścianie północnej. Przyziemie oraz pomieszczenie trzeciej kondygnacji wraz z sąsiednią komorą w grubości muru były podsklepione kolebką. Drugą kondygnację przykrywał drewniany strop, natomiast najwyższe piętro mogła wieńczyć otwarta więźba dachowa. Komunikację pomiędzy nimi zapewniała narożna spiralna klatka schodowa. Podział funkcjonalny zapewne nie odbiegał od innych wieżowych domów irlandzkich, a więc przyziemie przeznaczone było do celów obronnych, a na co dzień służyło jako skład i spiżarnia. Druga i trzecia kondygnacja mogła już pełnić funkcje mieszkalne. Najobszerniejsza była komnata na najwyższym piętrze, która z tego względu mogła pełnić rolę reprezentacyjnej auli, ogrzewanej otwartym paleniskiem osadzonym na kamiennym sklepieniu niższego piętra.
Stan obecny
Clogharevaun jest dziś zaawansowaną ruiną, malowniczo położoną na południe od miasteczka Kiltullagh. Zachowała się jedynie północna część wieży mieszkalnej, fragment muru obronnego w zachodniej części dawnego dziedzińca oraz jego narożnik południowo – zachodni. W murach wieży widoczne są pozostałości sklepień, portal klatki schodowej na drugiej kondygnacji, dwa częściowo zagruzowane portale w przyziemiu oraz późnogotycki otwór okienny na najwyższym piętrze. Szczelinowe otwory przetrwały w murze obwodowym południowo – zachodniego narożnika. Ruiny budowli znajdują się dziś na terenie prywatnym, ale są dobrze widoczne z sąsiedniej drogi publicznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.