Historia
Murowaną wieżę mieszkalną zbudowano w Claregalway około połowy XV wieku, z fundacji przedstawicieli klanu Burke, od XVI wieku earlów Clanricarde. Jej zadaniem była kontrola przeprawy przez rzekę Clare oraz zabezpieczenie ziem odzyskanych przez Irlandczyków w okresie późnego średniowiecza, a utraconych na rzecz Anglo-Normanów w trakcie podboju z końca XII i z XIII wieku. Pierwotne funkcje wieża pełniła do momentu wybuchu katolickiego powstania z 1641 roku. Obsadzona garnizonem przez piątego earla Clanrickarde, została zdobyta w 1651 roku przez cromwellowskie wojska pod dowództwem sir Charles’a Coote. Po upadku powstania wieżę skonfiskowano pierwotnym właścicielom, przez co pozbawiona funkcji militarnej i mieszkalnej, popadła w XVIII stuleciu w ruinę. Częściowy remont budynku sfinansował w XIX stuleciu miejscowy właściciel ziemski, niejaki Walter Blake Kirwan. Po raz ostatni do celów wojskowych i jako więzienie, zabytkowy budynek wykorzystywany był w czasie walk narodowowyzwoleńczych z pierwszej połowy XX wieku.
Architektura
Wieża zbudowana została w zakolu rzeki Clare, po wschodniej stronie przeprawy i klasztoru franciszkańskiego, na lekko opadającym w stronę koryta terenie. W planie uzyskała kształt prostokąta o sporych rozmiarach 12,3 x 10,2 metra. Od strony lica utworzona została w całości z kamienia ciosanego, w większości układanego w równe warstwy i łączonego zaprawą, przy czym lekko zaokrąglone narożniki nie zostały wzmocnione większymi kwadrami. Mury utworzono lekko pochyłe aż do podstawy trzeciej kondygnacji. Wyżej wyprowadzono je pionowo, ze zmniejszeniem grubości na poziomie czwartej, najwyższej kondygnacji. W koronie murów wieżę zwieńczono blankowanym przedpiersiem chroniącym dookolny chodnik straży. Przy każdym boku osadzono na nim na dwóch konsolach pojedynczy wykusz machikułowy.
Wejście do budynku umieszczono na poziomie gruntu, w ścianie wschodniej, blisko narożnika północnego. Jego zabezpieczeniem była brona oraz jeden ze wspomnianych powyżej wykuszy, w odróżnieniu od pozostałych specjalnie przesunięty z osi ściany w celu kontrolowania bramy. Za portalem wejściowym korytarzowy przedsionek połączono z narożną spiralną klatką schodową oraz po lewej stronie z wąską komorą w grubości muru, zapewne przeznaczoną dla strażnika lub odźwiernego. Na wprost przedsionek prowadził do głównego pomieszczenia przyziemia, pełniącego funkcje obronne i magazynowe. Jego doświetlenie zapewniało z trzech stron pięć szczelinowych otworów, od wnętrza rozglifionych i osadzonych w szerokich wnękach. Oprócz nich w pomieszczeniu brakowało jakichkolwiek udogodnień mieszkalnych.
Drugą kondygnację wieży ogrzewał kominek osadzony w ścianie południowej, mogła więc pełnić funkcje mieszkalne, pomimo słabego oświetlenie. W grubości muru narożnika południowo – wschodniego znajdował się korytarz, doświetlany dwoma szczelinami i zakończony latryną. Kolejny korytarz poprowadzono przez całą długość ściany północnej, od klatki schodowej na wschodzie do narożnika z dwoma otworami strzeleckimi na zachodzie. Zapewniał on komunikację z główną komnatą piętra oraz za pomocą bocznego, bardzo wąskiego przejścia, z komorą w grubości ściany wschodniej, gdzie znajdować się musiał mechanizm do opuszczania w kamiennych prowadnicach brony. Początkowo druga kondygnacja nad główną komnatą mogła być przykryta wysokim sklepieniem kolebkowym, ale wtórnie utworzono pod nim za pomocą stropu dodatkowe piętro, połączone z komorą w grubości muru wschodniego.
Najwyższe piętro wieży mieściło główną komnatę reprezentacyjno – mieszkalną. Ze względu na spadek grubości muru obwodowego, była ona najobszerniejsza. Ponadto wyróżniała się najlepszym oświetleniem, dostępnym za pomocą dużych okien dzielonych kamiennymi krzyżami i zamkniętych łukami w ośle grzbiety. Trzy z wnęk okiennych połączone były z krótkimi korytarzykami w grubości murów, a jedna z nich dodatkowo ze schodami wiodącymi na górną galerię obronną. Wejście do komnaty możliwe było bezpośrednio z narożnej spiralnej klatki schodowej, zakończonej na tym poziomie. Ogrzewanie, dzięki kamiennej podstawie utworzonej przez niżej założoną kolebkę, zapewniać mogło centralne otwarte palenisko. Dym z niego prawdopodobnie wydobywał się poprzez otwartą więźbę dachową.
Stan obecny
Wieża z Claregalway jeszcze do niedawna znajdowała się w stanie porzuconej częściowej ruiny. W XXI wieku została odrestaurowana i ponownie przysposobiona do celów turystycznych. Odbudowano zniszczone przedpiersie wraz z wykuszami machikułowymi, oczyszczono i wyspoinowano elewacje, uzupełniono kamieniarkę uszkodzonych otworów okiennych oraz wybudowano przykryte dwuspadowym dachem poddasze. Ponadto zagospodarowano najbliższe otoczenie wieży, przeznaczone do urządzania plenerowych imprez okolicznościowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.