Historia
Wieża w Castlerichard, zwana także Inchicrenagh, zbudowana została w latach 30-tych lub 40-tych XV wieku, prawdopodobnie z fundacji Richarda FitzGeralda, pierwszego seneszala baroni Imokilly. Miejscowe dobra uniknęły konfiskaty po przegranym buncie earla Desmond z lat 80-tych XVI wieku, a w 1592 roku wieża została odnowiona przez ówczesnego właściciela, Thomasa FitzGeralda. Wydarzenie to odnotowano inicjałami i datą na jednym z portali. Jak większość wieżowych domów w Irlandii, wieża Inchicrenagh zajęta została przez angielskie oddziały Olivera Cromwella i jego zwolenników w trakcie walk z lat 40-tych XVII wieku. Również i tym razem FitzGeraldom udało się ją uratować od konfiskaty, dzięki czemu zamieszkiwana była do końca XVII lub początku XVIII stulecia. O porzuceniu budowli na rzecz wygodniejszego domu nowożytnego zadecydowały względy komfortu.
Architektura
Wieża zbudowana została po zachodniej stronie niewielkiej rzeki Womanagh, ku której teren łagodnie opadał. Utworzono budowlę o sporych rozmiarach, na planie prostokąta o długości 13,8 metrów i szerokości 10,2 metrów, z murami sięgającymi około 20 metrów wysokości. W przyziemiu osiągnęły one około 2,9 metra grubości w najmasywniejszej frontowej ścianie północnej. Wyżej uzyskały nieco mniejszą grubość, zwłaszcza powyżej czwartej kondygnacji, gdzie ściany utworzono o szerokości około 1,3 metra. Wyjątkiem ponownie był gruby mur północy, na każdym piętrze mieszczący w swej masie komory i klatkę schodową. Co więcej czołowy mur północny utworzono o jedną kondygnację wyższy od pozostałych ścian, dzięki czemu uzyskano bardzo wysoką platformę obronną, górującą nad chodnikiem straży, poprowadzonym w koronie pozostałych ścian i połączonym przejściami z najwyższym piętrem ściany frontowej.
Elewacje wieży przepruto nieregularnie porozmieszczanymi otworami strzeleckimi i szczelinowymi oknami. Największe okna dwudzielne z zamknięciami w tak zwane ośle grzbiety, osadzono jedynie na najwyższym piętrze. Także część jednodzielnych okien doświetlających główne pomieszczenia mieszkalne niższych pięter udekorowano archiwoltami w ośle grzbiety, ale większość otworów, zwłaszcza w elewacji frontowej, miała formę prostych szczelin. Na najwyższej kondygnacji muru północnego umieszczono charakterystyczną dla późnośredniowiecznych wież irlandzkich szczelinę narożną. Wszystkie okna i otwory strzeleckie rozglifiono do wnętrza, przy czym okna dużych pomieszczeń osadzono w szerokich i głębokich wnękach.
Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu w zachodniej części ściany północnej. Umieszczono tam ostrołuczny portal, w uskoku którego w prowadnicach opuszczana była żelazna krata. Bronę tą obsługiwano z małej komory na pierwszym piętrze, a ponadto blokowano na parterze łańcuchem przeciąganym przez otwór w ościeżu portalu. Wejście tradycyjnie połączone było z klatką schodową w grubości muru oraz z pomieszczeniem przyziemia. Nie miało wnęki ani komory dla odźwiernego, ale przed schodami znajdował się krótki odcinek korytarza z którego umieszczony pod skosem otwór skierowany był przed wejście. Ochronę schodów zapewniał otwór tak zwanej mordowni, umożliwiający prowadzenie ostrzału na napastników z góry.
Konstrukcja wnętrza wieży opierała się na regularnym podziale czterech kondygnacji, nad głównymi pomieszczeniami w obrębie murów obwodowych naprzemiennie przykrytych drewnianymi stropami i sklepieniami kolebkowymi. Dodatkowo nad podsklepioną czwartą kondygnacją znajdowała się wysoka i przestronna kondygnacja piąta, zapewne zwieńczona otwartą więźbą dachową. Masywny mur północny mieścił wspomniane powyżej schody, w narożniku północno – wschodnim przechodzące do formy spiralnej klatki schodowej. W murze północnym znajdowały się także wąskie komory mieszczące urządzenia obronne i latrynę na trzeciej kondygnacji. Cechą charakterystyczną wieży był całkowity brak w jej wnętrzu kominków. Otwartym paleniskiem ogrzewana mogła być jedynie piąta kondygnacja, osadzona na kamiennym sklepieniu i zwieńczona otwartą więźbą, przez którą do lufcika uchodzić mógł dym.
Stan obecny
Wieża jest dziś niezadaszona, ale zachowała mury obwodowe o pełnej wysokości, za wyjątkiem zanikłego przedpiersia. Pomimo prac remontowo – budowlanych z końca XVI wieku i stosunkowo długiego czasu użytkowania, uniknęła większych przekształceń nowożytnych. W jej murach wciąż widoczne są oryginalne późnogotyckie otwory okienne i strzeleckie oraz portale. Uwagę zwraca także otwór wylotowy kanału latrynowego w ścianie zachodniej oraz kamienne prowadnice brony. Niestety zabytkowa budowla znajduje się na terenie prywatnej posesji, przez co zwiedzanie wnętrz nie jest możliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.
Sherlock R., The evolution of the Irish tower-house as a domestic space, „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 111C/2011.