Historia
Wieża mieszkalna Castlehyde, pierwotnie zwana Carriganeide lub Carrignedy, zbudowana została w XV lub XVI wieku, jako siedziba anglo-normańskiego rodu Condon. Po raz pierwszy budowla pojawiła się w przekazach pisemnych w 1587 roku, kiedy to między innymi wspomniano o jej pokrytym strzechą dachu oraz o narożnej ostrodze. W okresie tym Castlehyde miało być dzierżawione przez Johna Meaghe, lecz już rok później właścicielem wieży i miejscowych dóbr został Arthur Hyde, od którego budowla uzyskała nową nazwę. Rodzina Hyde przejęła majątek po konfiskatach kończących nieudany bunt earla Desmond, kiedy to wiele mieszkalno – obronnych siedzib irlandzkich przejętych zostało przez rody lojalne wobec angielskiej Korony. Wieża zamieszkiwana była najpóźniej do końca XVIII wieku, kiedy to właściciele przenieśli się do wybudowanego nieopodal założenia pałacowego.
Architektura
Wieża zbudowana została nad wysokim i dość stromym północnym brzegiem rzeki Munster Blackwater, po południowej stronie traktu łączącego cysterskie opactwo Fermoy na wschodzie z zamkiem Mallow na zachodzie. Budynek w planie miał kształt prostokąta o długości 13,2 metrów i szerokości 10,3 metra, był więc sporych rozmiarów wieżą mieszkalną, wzniesioną z nieopracowanego i nie układanego regularnymi warstwami kamienia. Miała ona pięć kondygnacji wysokości, pierwotnie zapewne zwieńczonych w koronie murów blankowanym przedpiersiem, za którym funkcjonował niezadaszony chodnik straży. Otaczał on dach najwyższej kondygnacji, który jeszcze pod koniec XVI wieku miał być przykryty jedynie strzechą.
Rzadko spotykanym rozwiązaniem była trójkątna w planie przypora, czy też bastionowa ostroga przy narożniku północno – wschodnim, element znany także z wieży Carrignacurra, czy Mashanaglass. Miała ona poprawić możliwości obronne wieży, była więc prawdopodobnie wtórnie dodanym elementem, w odpowiedzi na intensywny rozwój broni palnej w drugiej połowie XVI wieku. Otwory strzeleckie umieszczone w bokach bastionu umożliwiały osłonę ogniową wzdłuż boków wieży, a strzelnice w ścianach wieży umożliwiały osłonę wzdłuż boków ostrogi. Pomieszczenie w bastionie było na tyle duże, że umieszczono w nim na drugiej kondygnacji kominek.
Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu w ścianie wschodniej. Portal zamykany był żelazną kratą, jak w większości późnośredniowiecznych irlandzkich i szkockich wież mieszkalnych, zapewne operującą ruchem wahadłowym. Mogła ona być blokowana podwójnym łańcuchem, przeciąganym przez otwór w murze. Pierwotne otwory okienne i strzeleckie były niewielkich rozmiarów, przeprute nieregularnie w poszczególnych elewacjach. Oświetlały one główne pomieszczenia wewnątrz muru obwodowego oraz mniejsze komory i korytarze w grubościach ścian. Nad dwoma kondygnacjami, drugą i czwartą, założono sklepienia kolebkowe. Przyziemie i trzecia kondygnacja musiały być zwieńczone płaskimi stropami belkowymi. Zgodnie z późnośredniowiecznym schematem najniższe pomieszczenia przeznaczone były do celów gospodarczych, natomiast mieszkalne były górne piętra. Rolę głównej reprezentacyjnej auli pełnić mogła ogrzewana kominkiem kondygnacja trzecia.
Stan obecny
Wieża zachowała się do czasów współczesnych w formie częściowo zrujnowanej i mocno porośniętej bluszczem budowli, ukrytej pośród drzew w pobliżu nowożytnej rezydencji. Jako, że cały okoliczny teren jest obecnie własnością prywatną, obejrzenie zabytkowej budowli może być utrudnione, tym bardziej, że jest ona niewidoczna z drogi publicznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.