Historia
Wieża mieszkalna zbudowana została w XVI wieku z fundacji rodziny Condon o anglo-normańskich korzeniach. Prawdopodbnie ze względu na dość późną datę budowy, jej wnętrze uzyskało układ przestrzenny odmienny od najczęściej spotykanych na terenie hrabstwa Cork rozwiązań, charakteryzujący się podziałem kondygnacji mieszkalnych na dodatkowe pomieszczenia i rozwiniętym pionowym ciągiem komunikacyjnym. W XVII wieku wieża przeszła na własność rodziny Cooke, od której uzyskała nowożytną nazwę. Funkcje mieszkalne pełniła najpewniej do XVIII stulecia, kiedy to w sąsiedztwie wzniesiono wygodniejszą rezydencję.
Architektura
Wieża zbudowana została na zachodnim brzegu rzeki Araglin, opadającym w stronę koryta wysokimi i stromymi skarpami. Założono ją na planie prostokąta o wymiarach 14,1 x 9,1 metra, z dłuższą osią rozplanowaną na linii północ – południe. Wszystkie narożniki budynku nietypowo dla irlandzkich domów wieżowych zaoblono. Wejście umieszczone zostało na poziomie gruntu w południowej części ściany wschodniej. Było skierowane w stronę rzeki i zamykane ryglem blokowanym w otworze w grubości muru. Dodatkową ochronę zapewniał wykusz machikułowy, nadwieszony dokładnie nad portalem wejściowym na poziomie najwyższej kondygnacji. Nawet jak na irlandzkie standardy późnego średniowiecza, otwory okienne w murach wieży były nieliczne, niewielkich rozmiarów i przeważnie o prostych formach.
Układ przestrzenny wnętrza wieży odbiegał od typowych rozwiązań stosowanych w irlandzkich budowlach tego typu. Przedsionek łączył się po lewej stronie z długą i bardzo wąską komorą w grubości muru południowego, przeznaczoną dla strażnika lub odźwiernego. W jej wnętrzu otwór w posadzce prowadził do niewielkiej celi więziennej, utworzonej pod powierzchnią gruntu. Na wprost przedsionka znajdował się prosty bieg schodów wiodących na piętro, wyżej zakręcających do ściany zachodniej i na poziomie trzeciej kondygnacji przekształcających się w spiralną klatkę schodową osadzoną w narożniku północno – zachodnim. Główne pomieszczenie przyziemia było słabo doświetloną spiżarnią z kilkoma wnękami ściennymi.
Druga kondygnacja wieży przykryta została sklepieniem kolebkowym. Musiała pełnić funkcje pomocnicze w stosunku do gospodarczego przyziemia, była bowiem bezpośrednio doświetlana tylko jednym otworem północnym. Trzecia kondygnacja dzieliła się na z grubsza kwadratowe główne pomieszczenie, węższą komorę południową oraz niewielką komorę w grubości muru północnego, połączoną z latryną w narożniku północno – wschodnim. Czwarta kondygnacja miała podobny układ, ale jej komora południowa dostępna była wyłącznie za pomocą dodatkowych schodów w grubości muru wschodniego, zaczynających się we wnęce okiennej. Piąta kondygnacja charakteryzowała się największym pomieszczeniem, uzyskanym dzięki obniżeniu grubości murów obwodowych. Ogrzewał ją południowy kominek, ale co dziwne nie doświetlono jej większymi lub bardziej ozdobnymi oknami.
Stan obecny
Wieża jest dziś niezadaszoną ruiną o prawie pełnej wysokości. Jej wnętrze jest ogólnodostępne, choć by do niego się dostać trzeba przejść przez prywatne gospodarstwo rolne. W środku drewniane stropy nie zachowały się, ale wciąż można przechodzić pomiędzy kondygnacjami z murowanymi sklepieniami. Widocznych jest kilka ostrołucznych portali, wnęk ściennych i szczelinowych okien. Całość jest wyjątkowo ciekawą budowlą z kilkoma nietypowymi dla regionu elementami (zaoblone narożniki, układ pomieszczeń, dwie klatki schodowe, piwniczna cela więzienna).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.