Historia
Obronny dom Castlearmstrong wzniesiony został prawdopodobnie w późnych latach XVI wieku. Jego nazwa wskazywałaby, że został zbudowany lub był przez długi czas użytkowany przez rodzinę Armstrongów, których liczne gałęzie posiadały wiele siedzib na terenie hrabstwa Offaly. Budynek zamieszkiwany był prawdopodobnie do późnych lat XVII wieku lub do XVIII stulecia, a jego porzucenie zapewne związane było ze zbyt surowymi warunkami mieszkalnymi.
Architektura
Budynek wzniesiony został na skalistej półce, na planie prostokąta o długości 11,8 metrów i szerokości 8,7 metra. Jego mury uzyskały około 1,5-1,6 metra szerokości, ale były nieco grubsze w przyziemiu, gdzie utworzono pochyły cokół. Ponadto do grubości aż 3,1 metra dochodziła jedna ze ścian wzdłużnych, poszerzona celem pomieszczenia klatki schodowej i wąskich komór. W odróżnieniu od starszych wież mieszkalnych, Castlearmstrong nie zostało już wyposażone w chodnik straży w koronie muru obwodowego, lecz cały budynek przykryty został wysokim dachem dwuspadowym, opartym przy krótszych bokach na trójkątnych szczytach z kominami. Pomimo tego ograniczenia obronności, elewacje budynku były surowe, przeprute nielicznymi i wąskimi otworami szczelinowymi. Na ścianie południowo – zachodniej nadwieszono wykusz.
Przyziemie budynku dostępne było ostrołucznym portalem umieszczonym pośrodku ściany południowo – wschodniej. W jego uskok zapewne chowana była żelazna krata, zamykana ruchem wahadłowym i blokowana łańcuchem przeciąganym przez otwór w ościeżu. Za portalem korytarzowy przedsionek w grubości muru łączył się z narożną klatką schodową, której spiralne schody doświetlało kilka prostych szczelin. Niewiele większymi otworami szczelinowymi doświetlane było główne pomieszczenie przyziemia, choć tam w glifach północno – zachodnich otworów utworzono też strzelnice dla ręcznej broni palnej.
Pierwsze piętro budynku pełniło funkcje mieszkalne. Było wyposażone w kominek, osadzony w krótkiej ścianie południowo – zachodniej, a także w umieszczoną zaraz obok latrynę. Oświetlenie zapewniały dwa nieduże okna od północnego – zachodu i jedna rozglifiona do wnętrza szczelina północno – wschodnia. W grubości muru wschodniego znajdowała się podłużna komora z trzema dodatkowymi otworami, przykryta sklepieniem kolebkowym. Na co dzień mogła ona pełnić funkcje użytkowe, przykładowo jako sypialnia, ale w razie potrzeby mogła być również związana z obronnością, gdyż dwie jej szczeliny skierowane były na przedpole przed wejściem.
Drugie piętro budynku miało bardzo podobny układ do niższej kondygnacji. Jego ogrzewanie zapewniano kominkiem umieszczonym w ścianie północno – wschodniej. Tak jak pierwsze piętro, dostępne było ostrołucznym portalem z klatki schodowej i przykryte drewnianym stropem. Posiadało również podsklepioną komorę w grubości muru wschodniego. Najwyższą częścią domu było poddasze, zapewne przeznaczone na cele pomocnicze, jako dodatkowa przestrzeń magazynowa lub sypialnia służby.
Stan obecny
Castlearmstron, choć znajduje się dziś w stanie niezadaszonej ruiny, stanowi dobry przykład wieżowego domu z okresu przejściowego między średniowieczem, a okresem wczesnonowożytnym. Z tym pierwszym związane mogą być bardzo surowe elewacje z niewielkimi i nieregularnie rozmieszczonymi otworami oraz ostrołuczne portale, natomiast z późniejszym okresem przykrycie dwuspadowym dachem bez chodnika obronnego. Mur wydzielający dziedziniec po południowo – wschodniej stronie budynku jest zapewne późniejszy, ale odcinki pierwotnego muru dziedzińca znajdują się przy północnym i południowym narożniku domu. Być może przekształcona została część jego otworów okiennych (duże czworoboczne okna na piętrach), przetrwały natomiast liczne szczeliny doświetlające, otwory strzeleckie oraz portale. Zabytkowa budowla jest własnością prywatną, dlatego wstęp na jej teren może nie być dozwolony.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
O’Brien C., Sweetman D., Archaeological inventory of County Offaly, Dublin 1997.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.