Historia
Według tradycji wieża Carrignamuck zbudowana miała zostać w latach 1455-1495 przez Cormaca Láidira MacCarthy’ego, dziewiątego lorda Muskerry. Zapewne zamieszkiwana była przez jedną z pomniejszych gałęzi klanu, który miał w posiadaniu liczne inne wieżowe domy, z zamkiem Blarney na czele. Stanowiła część łańcucha budowli, takich jak Kilcrea, Ballea, Macroom, Cloghroe, czy Cloghphilip, usytuowanych na granicy wyznaczonej przez angielskie osadnictwo, a przez to narażonej na częste konflikty, napaści czy kradzieże, prowadzone również przez inne gaelickie rody. Przez cały XVI wieku Carrignamuck stanowiło własność klanu MacCarthy, którego przedstawiciele pomimo niepokojów i walk wewnętrznych potrafili utrzymać majątek bez większych strat.
W 1641 roku Donogh MacCarthy, osiemnasty lord Muskerry, był jednym z pierwszych, którzy chwycili za broń w chwili wybuchu powstania. Z tego powodu w 1650 roku Carrignamuck zaatakowane zostało przez lorda Broghilla, dowódcę cromwellowskich wojsk zwalczającego irlandzkich katolików. W trakcie ostrzału działo zrobiło wyłom w murze wschodnim, przyczyniając się do kapitulacji obrońców. Wieża obsadzona została angielskim garnizonem, choć lordowie Muskerry nie utracili od razu całego majątku, a w latach 60-tych, po zmianach politycznych w Anglii i Irlandii, odzyskali Carrignamuck. Wieżę oraz inne dobra utracili ostatecznie z powodu udziału w powstaniu z 1688 roku, zakończonego dwa lata później klęską pod Boyne.
Skonfiskowane Carrignamuck na początku XVIII wieku zostało sprzedane na publicznej aukcji w Dublinie. W odróżnieniu od wielu innych wieżowych domów w Irlandii, wieża mieszkalna w Carrignamuck nie została porzucona, lecz była użytkowana przez rodzinę Colthurst, która w sąsiedztwie wybudowała około 1740 roku nowożytną rezydencję. Starą wieżę przebudowano w 1866 roku, kiedy to do jej wnętrza wstawiono nowe kominki i przepruto większe okna, w tym okno z maswerkiem z kościoła Aghabulloge.
Architektura
Wieża usytuowana została na skalistym wzniesieniu w zakolu rzeki Dripsey. Wysokie i strome zbocza zapewniały bezpieczeństwo budowli od strony wschodniej i północnej, natomiast z pozostałych kierunków podejście było łagodniejsze. Wieża w planie uzyskała kształt zbliżony do litery L, charakterystyczny dla późnośredniowiecznych szkockich domów wieżowych, ale w Irlandii rzadko spotykany. Główna część wieży założona została na planie prostokąta o wymiarach 12,8 x 9,8 metra, natomiast ryzalit o szerokości 5,2 metra, umieszczony przy północnej części elewacji wschodniej, wysunięto na około 3 metry. Całość wzniesiono z łamanego kamienia, przy wykorzystaniu ciosów do wzmocnienia narożników.
Odmiennie od szkockich wież mieszkalnych, wejście do wieży Carrignamuck umieszczono nie w ryzalicie, ale w głównym bloku wieży, mniej więcej pośrodku elewacji wschodniej, na poziomie gruntu. Utworzono tam ostrołucznie zamknięty portal w czworobocznym obramieniu, wiodący do przedsionka w grubości muru i na wprost do głównego pomieszczenia przyziemia. Skręcając w prawo osiągało się klatkę schodową prowadzącą na wyższe piętra. Główne pomieszczenie przyziemia było ciemną przestrzenią, z posadzką utworzoną przez jedynie z grubsza wyrównane skalne podłoże. Zapewne pierwotnie przeznaczone było na skład i spiżarnię, zaś wtórnie umieszczono w nim kuchnię z kominkiem. Mała, przykryta kolebką komora w ryzalicie nie miała z nim bezpośredniego połączenia, była bowiem miejscem zakończenia kanału latrynowego. Posiadała niezależne wejście od wschodu, służące usuwaniu fekaliów poza obręb budowli.
Druga kondygnacja wieży mieściła duże pomieszczenie w głównej części wieży oraz latrynę osadzoną w ryzalicie, połączoną przejściem ze spiralną klatką schodową. Fekalia z latryny spadały przez prostokątny pionowy szyb o szerokości około 0,25 metra, wykonany w grubości północnej ściany ryzalitu, a następnie lądowały we wspomnianej powyżej sklepionej komorze w przyziemiu. Ponadto w grubości muru wschodniego znajdowała się wąska komora, z której za pomocą tak zwanej mordowni kontrolowano przedsionek wejściowy w przyziemiu. Główna komnata drugiej kondygnacji została przykryta sklepieniem kolebkowym. Mogła ona pełnić funkcję mieszkalną lub gospodarczą, jako pierwotna kuchnia.
Trzecia kondygnacja posiadał podobny układ z latryną ukrytą za schodami. Główna komnata na tym poziomie również była podsklepiona, ale z kolebką o bardziej ostrołucznym przekroju. Wyżej pomieszczenia rozdzielono już drewnianymi stropami. Z czwartej kondygnacji wzwyż zamiast spiralnej klatki schodowej wykorzystywano prosty bieg schodów w grubości muru, zmierzających do narożnika południowo – wschodniego i głównego pomieszczenia piątej kondygnacji. Stamtąd kolejne schody w narożniku południowo – zachodnim wiodły na chodnik straży w koronie muru wieży. Zarówno czwarta, jak i piąta kondygnacja mieściła główne komnaty mieszkalne oraz małe pomieszczenia w ryzalicie.
Stan obecny
Wieża zachowała do dnia dzisiejszego pełną wysokość, za wyjątkiem zniszczonego przedpiersia. Niestety większość okien została przekształcona w okresie nowożytnym, przez co dziś mury przeprute są dużymi prostokątnymi otworami. Budynek nie jest zamieszkiwany, ani udostępniany turystom. Znajduje się na terenie prywatnej posiadłości pałacowej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.
Webb Gillman H., Carrignamuck Castle, County Cork: a Stronghold of the MacCarthys, „Journal of the Cork Historical and Archaeological Society”, 1-2/1892.