Historia
Wieża mieszkalna Carriganass zbudowana została około 1540 roku z fundacji Dermota O’Sullivana. Powstała jako jedna z wielu budowli obronnych wzniesionych pod koniec XV wieku i na początku XVI stulecia w celu ochrony majątków, podczas okresu niepokojów i bezprawia, gdy autorytet angielskich królów i rządu z siedzibą w Dublinie podupadł, a lokalni lordowie stali się niemal niezależni i często toczyli ze sobą wojny. Miały one podłoże nie tylko religijno-polityczne, ale również majątkowe.
W latach 80-tych XVI wieku dwie gałęzie klanu O’Sullivan popadły w zacięty spór, co mogło być jednym z powodów wzmocnienia zewnętrznych obwarowań wieży na początku XVII wieku. Kiedy Hugh O’Neill, przywódca Irlandczyków z Ulsteru, zbuntował się przeciwko Anglii w 1599 roku, poprowadził swoje siły na południe, aby spotkać się z wojskami hiszpańskimi, które wylądowały w Kinsale. Jedna część rodu O’Sullivanów, dowodzona przez Donala Cama, poparła O’Neilla, natomiast druga pod przywództwem kuzyna Donala, Owena, właściciela Carriganass, poparła Anglików. Bunt ostatecznie zakończył się porażką Irlandczyków w bitwie pod Kinsale w 1601 roku.
Poparcie przez Donala Cama przegranej strony konfliktu spowodowało konfiskatę mienia tej części rodu, choć również Owen O’Sullivan musiał oddać swą rodową siedzibę celem zakwaterowania angielskiego garnizonu. W kolejnych latach Owen zbudował nowożytny ufortyfikowany dom w Reenadiseart, natomiast Carriganass przeszło na własność rodziny Barrett. Także oni ufundowali do zamieszkiwania nowy budynek, zaś starą wieżę wraz z otaczającymi fortyfikacjami wpierw przeznaczyli na cele gospodarcze, a następnie porzucili.
Architektura
Wieża zbudowana została w dolinie rzeki Owyane, tuż nad jej wysokim, skalistym i stromym brzegiem, który zapewniał ochronę od strony południowej i dawał kontrolę nad podejściami do pobliskich przełęczy górskich na północy. Zbudowana została na rzucie prostokąta o wymiarach około 9,6 x 14 metrów, z bryłą mieszczącą cztery kondygnacje i masywnymi murami na poziomie przyziemia. Grubość tych murów znacznie zmniejszono na poziomie górnych kondygnacji, między innymi za pomocą wyjątkowo wysokiego cokołu o pochyłych ku wnętrzu elewacjach (ang. batter).
Elewacje wieży pierwotnie przeprute były wąskimi, szczelinowymi otworami, z rozglifieniami skierowanymi do wnętrza. W pomieszczeniach mieszkalnych wyposażono je w ozdobne archiwolty z tak zwanymi oślimi grzbietami, podczas gdy w mniej ważnych komorach mogły mieć formę prostokątnych szczelin. Wejście znajdowało się zapewne na poziomie gruntu w ścianie wschodniej lub ewentualnie we wschodniej części ściany południowej. Ochronę wieży zapewniał chodnik straży w koronie muru oraz narożne bartyzany o nietypowych wielobocznych kształtach, osadzone na czterech konsolach każda, na poziomie przedpiersia.
Wnętrze wieży przykryte zostało sklepieniami kolebkowymi na drugiej i czwartej kondygnacji, natomiast pozostałe poziomy były przykryte płaskimi stropami belkowymi. Zastosowano więc układ naprzemiennych sklepień i stropów. Komunikację pionową między kondygnacjami zapewniała spiralna klatka schodowa osadzona w grubości muru wschodniego. Każdy poziom wieży mieścił jedno duże pomieszczenie, ale w grubości murów wieży znajdowały się też mniejsze komory. Jedna z nich mieściła się w północnej ścianie na drugiej kondygnacji, inna w ścianie południowej na najwyższym piętrze.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie ruiny. Przetrwała zachodnia ściana, większość północnej ściany i krótki odcinek południowej ściany, które sięgają pełnej wysokości. Zachowane narożniki w większości pozbawione są wzmacniających je niegdyś ciosów. Większość otworów okiennych została powiększona w okresie nowożytnym, choć przetrwał późnogotycki otwór na osi ściany zachodniej na poziomie najwyższego piętra. Z tamtej strony widoczne są również dwie zachowane bartyzany. Otaczające wieżę fortyfikacje pochodzą najwcześniej z przełomu XVI i XVII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.