Historia
Kościół w Carrigafoyle wzniesiony został w późnych latach XV wieku, najpewniej z fundacji przedstawicieli możnego klanu O’Conor Kerry, największych właścicieli ziemskich w regionie. Do budowy kościoła dojść mogło w czasie lub wkrótce po ufundowaniu sąsiedniej wieży mieszkalnej, powstałej około 1490 roku z inicjatywy wodza klanu, Johna O’Conor Kerry. Prawdopodbnie świątynia uniknęła większych zniszczeń w trakcie oblężenia Carrigafoyle z 1580 roku, gdyż angielski ostrzał skupił się na wieży, a obrońcy nie posiadali wielkokalibrowej broni, zdolnej do odpowiadania ogniem na pozycje przeciwników, którzy zajmowali brzeg cieśniny wraz z kościołem. Do spustoszenia kościoła dojść mogło w czasie walk irlandzko-angielskich z połowy XVII wieku, choć najpewniej został on po prostu porzucony po zniszczeniu wieży i wyludnieniu okolicznych ziem.
Architektura
Kościół zbudowany został na wzniesieniu, górującym nad wodami estuarium rzeki Shannon i cieśniny przed wyspą Carrig. Usytuowany został po zachodniej stronie ufortyfikowanej wieży mieszkalnej, w odległości kilkudziesięciu metrów od niej. Został zorientowany dość dokładnie względem stron świata, z jedynie niewielkim odchyleniem części prezbiterialnej od osi ku południowi. Pod względem układu przestrzennego był bardzo prostą budowlą, wzniesioną na rzucie prostokąta o długości około 20 metrów i szerokości 8 metrów. Nie posiadał wyodrębnionego architektonicznie prezbiterium, wieży, ani żadnego aneksu w postaci kruchty lub zakrystii.
Mury kościoła w przyziemiu uzyskały wydatny cokół o typowym dla budownictwa anglo-normańskiego pochyleniu ku wnętrzu, ale bez wyodrębnienia jakimkolwiek gzymsem. Dzięki temu mury w dolnej partii były najgrubsze i zapewniały stabilność całej konstrukcji. Mury wzniesiono przeważnie z bardzo wąskiego, płaskiego kamienia, a więc podobnie jak w sąsiedniej wieży mieszkalnej, choć nieco mniej starannie i przy okazjonalnym uzupełnianiu grubszymi kamieniami. Narożniki oraz obramienia otworów wykonano z ciosów. Całą bryłę przykrywał dwuspadowy dach, oparty od wschodu i zachodu na trójkątnych szczytach, choć przy ścianach wzdłużnych pozostawiono miejsce na oddzielone gzymsem przedpiersie, chroniące obronny chodnik.
Otwory okienne kościoła były w większości bardzo wąskie, od zewnątrz fazowane, od wnętrza rozglifione, zamknięte łukami w późnogotyckie ośle grzbiety. Tradycyjnie wyróżniono oświetlające ołtarz osiowe okno wschodnie, szersze od pozostałych, zwieńczone profilowanym gzymsem i ze zdobionymi przestrzeniami w narożnikach nad archiwoltą. Być może pierwotnie było ono dwudzielne. W zachodniej części ściany południowej otwory osadzono na dwóch poziomach, ze względu na znajduje się wewnątrz dwie kondygnacje, przy czym dolny otwór uzyskał formę prostej szczeliny z zewnętrznym fazowaniem. Zachodnia część kościoła była też jedynym fragmentem, który miał oświetlenie oknem od północy. W ścianie zachodniej, oprócz prostego okna osiowego, w przyziemiu umieszczono nietypowy otwór okrągły, niekiedy interpretowany jako strzelecki, ale mogący być zwykłym otworem gospodarczym na odpadki.
Wejście do kościoła wiodło od północy i południa poprzez dwa portale z ostrołucznymi zamknięciami i fazowanymi na całej wysokości obramieniami. Wiodły one do nawy, czyli części budynku przeznaczonej dla wiernych. Wschodnia część prezbiterialna – kapłańska, mogła być oddzielona drewnianą przegrodą lektorium. Zachodnią część budynku wypełniała natomiast mieszkalna siedziba miejscowego księdza, podzielona drewnianym stropem na wspomniane powyżej dwie kondygnacje. Od nawy zachodnie pomieszczenia oddzielone były ścianką o lekkiej konstrukcji drewnianej lub szachulcowej.
Stan obecny
Kościół choć znajduje się dziś w ruinie, jest jedną z najlepiej zachowanych późnogotyckich świątyń na terenie Irlandii. Przetrwał pełen obwód muru korpusu, zachodni szczyt i część szczytu wschodniego. Widoczna jest również część przedpiersia wzdłuż ścian wzdłużnych, późnogotyckie otwory okienne i dwa portale wejściowe. Wnętrze nie posiada żadnych podziałów. Zabytkowa budowla jest ogólnodostępna.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
McAuliffe M., O’Connor Kerry of Carrigafoyle: History and Memory in Iraghticonor, „Béaloideas”, 82/2014.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.