Historia
Wieża mieszkalno – obronna w Carrigadrohid zbudowana została w połowie XV wieku przez gałąź klanu MacCarthy, znaną jako lordowie Muskerry. Odłam ten zajmował wówczas środkową część hrabstwa Cork, ale wraz z budową zamku Blarney i murowanej siedziby w Carrigadrohid podjął ekspansję na wschód, stopniowo odzyskując ziemie, które utracili około trzysta lat wcześniej, gdy zostali wyparci na zachód przez najazd Anglo-Normanów. Wieża w Carrigadrohid była nie tylko siedzibą mieszkalną i centrum administracyjno – sądowniczym dla lokalnych ziem, ale i chroniła sąsiednią przeprawę przez rzekę i stanowiła punkt poboru opłat.
Z historią wieży związany był Boetius MacEgan, katolicki biskup Ross w południowo – zachodnim Cork. Około połowy XVII wieku stał się on gorącym zwolennikiem irlandzkich konfederatów z Kilkenny i kapelanem sił walczących z najazdem angielskich wojsk Olivera Cromwella. Ostatecznie został schwytany w pobliżu Macroom przez lorda Brohilla i zabrany do Carrigadrohid, gdzie pod groźbą śmierci został zmuszony do udania się do obrońców celem przekonania ich do kapitulacji. Zamiast tego MacEgan nalegał, aby kontynuowali walkę, przez co został powieszony za lejce własnego konia na oczach załogi wieży. Obrońcy Carrigadrohid wkrótce potem poddali się.
W 1656 roku wieża została odnotowana w źródłach pisanych jako znajdująca się w dobrym stanie i warta 100 funtów. Sąsiadujący z nią most był wtedy jeszcze drewniany i możliwy do przejścia tylko pieszo. Na konstrukcję murowaną przebudowany został dopiero w XVIII stuleciu, a w XIX wieku gruntownie przebudowany w południowej części, po odbudowie wymuszonej przez wielką powódź z 1853 roku. Sąsiednia wieża była od XVIII wieku własnością rodziny Bowen. W 1750 roku miała nadal znajdować się w dobrym stanie jako siedziba Johna Bowena. Porzucona została dopiero pod koniec tamtego wieku, dzięki czemu do czasów współczesnych nie popadła w całkowitą ruinę.
Architektura
Wieża Carrigadrohid zbudowana została przy północnym brzegu rzeki Lee, w miejscu funkcjonującej zaraz obok przeprawy. Umieszczono ją na skalistej wysepce, od południa opływanej głównym nurtem rzeki, a od północy mniejszym odgałęzieniem. Wieżę usytuowano dłuższą osią równolegle do biegu rzeki. Pierwotnie w XV wieku miała 9,6 metra szerokości oraz około 12 metrów długości, a po przedłużeniu w XVI wieku od strony wschodniej łącznie około 19,5 metrów długości. Zapewne wtedy też do środkowej części elewacji północnej dostawiony został nietypowy ryzalit na rzucie zbliżonym do trapezu. Wieża zbudowana została z kamienia łamanego, z narożnikami wzmocnionymi ciosami, zarówno w starszej jak i nowszej części.
Mury wieży pierwotnie porozdzielane były wąskimi otworami okiennymi i strzeleckimi. Część z nich posiadała formę prostych szczelin, a część, zwłaszcza na górnych kondygnacjach mieszkalnych, została zwieńczona łukami w tak zwane ośle grzbiety. W XVI wieku wstawiono też szersze okna czworoboczne, niektóre ze sfazowanymi obramieniami. Mury obwodowe zwieńczone były przedpiersiem, najpewniej z blankami chroniącymi obrońców poruszających się po dookolnym chodniku straży. W przedpiersiu przepruto rząd niedużych otworów, służących do usuwania wody deszczowej lub do montowania zewnętrznych drewnianych ganków. Na przedpiersiu nadwieszono też co najmniej jeden wykusz, raczej o funkcji latryny niż obronny. Północny aneks, zapewne najpóźniejszy element bryły wieży, zwieńczony już został trójkątnym szczytem.
Wnętrze wieży podzielone zostało na trzy kondygnacje, choć nie można wykluczyć, iż przed XVI-wieczną przebudową wieża była wyższa. W XV wieku na każdej z kondygnacji zapewne znajdowało się jedno pomieszczenie, połączone z komorami latrynowymi i przejściami umieszczonymi w grubości murów obwodowych. Po przedłużeniu budynku w XVI wieku we wnętrzach nadal nie było murowanych podziałów, ale ze względu na dużą długość budynku być może stosowano lżejsze ścianki działowe. Po przebudowie komunikację zapewniała spiralna klatka schodowa w północnym aneksie, zapewne większa i wygodniejsza niż starsze wąskie schody. W zachodniej części aneksu umieszczono małe pomieszczenia o nieregularnych rzutach, z których najniżej położone było wejściowym przedsionkiem.
Stan obecny
Wieża zachowała do dnia dzisiejsze mury obwodowe, niestety miejscami mocno popękane i częściowo przemurowane w okresie nowożytnym. Na skutek XVI-wiecznej rozbudowy posiada dziś nietypowy, mocno wydłużony rzut i bryłę z północnym aneksem. Wyróżnia się ponadto usytuowaniem na rzece i połączeniem z nowożytnym, choć malowniczym mostem. Spośród detali architektonicznych warto zwrócić uwagę na kilka późnogotyckich okien oraz wykusz na elewacji południowej. Wnętrze wieży jest obecnie zrujnowane. Zabytek jest własnością prywatną i nie jest dostępny dla zwiedzających. Można go jednak zobaczyć z mostu i brzegów rzeki Lee.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.