Historia
Murowana mieszkalno – obronna siedziba w Carrigacunna zbudowana została najpóźniej w połowie XVI wieku, z fundacji miejscowej rodziny Nagle. W posiadaniu rodu była do czasu konfiskaty jaką objęto sir Richarda Nagle po klęsce króla Jakuba II w 1690 roku. Następnie przeszła na własność rodziny Sydney, a później na członków rodu Foott. Choć w XVII wieku uległa częściowej przebudowie, mającej na celu poprawienie warunków mieszkalnych, w późnym okresie nowożytnym w sąsiedztwie wieży wzniesiono wygodniejsze zabudowania, co przyczyniło się do porzucenia budowli. W 1847 roku wieża miała być niezadaszona i częściowo zrujnowana, ale pod koniec XIX wieku poddano ją gruntownemu remontowi.
Architektura
Carrigacunna usytuowana została na stoku, łagodnie opadającym ku rzece Blackwater po stronie północnej, gdzie kończył się stromą skarpą. Wieżę zbudowano na rzucie prostokąta o długości około 11,5 metrów i szerokości 8,6 metra, z dłuższymi bokami na osi wschód – zachód. W części cokołowej uzyskała najgrubsze mury, tradycyjnie lekko pochylone ku wnętrzu i poprowadzone pionowo od poziomu drugiej kondygnacji. Wysokość sięgała czterech kondygnacji, nad którymi w koronie muru obwodowego poprowadzono chodnik straży ukryty za przedpiersiem. Wieżę zbudowano z kamienia łamanego, opracowanego od strony lica i uzupełnianego w narożnikach ciosami. Ciosy wykorzystywane były też do utworzenia obramień otworów okiennych i portalowych.
Elewacje wieży pierwotnie porozdzielane były niewielkimi otworami okiennymi i strzeleckimi, rozmieszczonymi z typową dla architektury średniowiecza nieregularnością. Okna przeważnie miały formę prostych czworobocznych szczelin, ale niewykluczone, że pomieszczenia mieszkalne początkowo oświetlały nieco szersze okna z archiwoltami w ośle grzbiety, bardzo popularnymi u schyłku średniowiecza na terenie Irlandii. Jeden z otworów doświetlających klatkę schodową umieszczono w samym narożniku na poziomie trzeciej kondygnacji. Inny uzyskał dość nietypową formę krzyża równoramiennego. Wejście do wieży zlokalizowano na poziomie gruntu w krótszej ścianie wschodniej, gdzie osadzono ostrołucznie zamknięty portal. Do jego uskoku zapewne zamykana była żelazna krata, blokowane łańcuchem przeciąganym przez otwór w murze.
Wnętrze najniższej kondygnacji wieży było najmniejsze, ze względu na największą grubość murów na tym poziomie. Dostępne było korytarzowym przedsionkiem wschodnim, połączonym także z komorą strażnika w narożniku północno – wschodnim i korytarzem wiodącym do spiralnej klatki schodowej w narożniku południowo – wschodnim. Każda kondygnacja wypełniona była jednym dużym pomieszczeniem, ale w najmasywniejszej ścianie wschodniej nad wejściem znajdowały się dodatkowe komory w grubości muru, w tym jedna, pełniąca rolę latryny, umieszczona pomiędzy kondygnacją drugą i trzecią. Tonące w półmroku przyziemie oraz przykryte sklepieniem kolebkowym wyższe piętro zapewne pełniły funkcje gospodarcze. Głównymi pomieszczeniami mieszkalnymi musiały być ogrzewane kominkami sale na trzeciej i czwartej kondygnacji.
Stan obecny
Wieża jest dziś w pełni zachowaną i odrestaurowaną budowlą, stojącą na terenie prywatnej posesji w sąsiedztwie zabudowań nowożytnych. Uległa częściowemu przekształceniu w XVII wieku, kiedy to dużą część pierwotnych okien powiększono i wymieniono na proste, czworoboczne otwory. Z końca XIX wieku pochodzi obecne, zrekonstruowane w górnej części przedpiersie. Wnętrza wieży nie są dziś dostępne dla zwiedzających, ale prawdopodobnie po uzyskaniu zgody od właścicieli, istniej możliwość obejrzenia zabytku od strony zewnętrznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.