Historia
Grobowiec Carrickglass wzniesiony został w okresie neolitu, czyli między 4000 a 2500 rokiem p.n.e. Był to okres gdy początki rolnictwa wprowadziły wielkie zmiany w sposobie funkcjonowania wczesnych społeczności irlandzkich i poprzez osiadły tryb życia umożliwiły podjęcie budowy megalitycznych konstrukcji. Wznoszono je dość intensywnie, bowiem wokół Loug Arrow oprócz grobowca w Carrickglass powstało jeszcze co najmniej kilkanaście innych budowli megalitycznych. Carrickglass, podobnie jak większość innych neolitycznych grobowców, zapewne nie był już użytkowany w okresie miedzi (eneolit) i brązu, gdyż ówczesne społeczności z kręgu kultury pucharów dzwonowatych wytworzyły odmienne sposoby pochówków. Niezwykła masywność konstrukcji komory grobowej z Carrickglass w średniowieczu i okresie nowożytnym stała się przyczyną powiązania jej z wieloma legendami.
Architektura
Grobowiec wybudowany został w czołowej części wąskiej doliny, przecinającej drumlinowy krajobraz gór Ox po wschodniej stronie Lough Arrow. Jego centralną część stanowiła komora grobowa o ścianach utworzonych z podłużnych i płaskich kamieni, nakrytych wyjątkowo masywnym głazem. Tworzyła ona w planie prostokątną przestrzeń wielkości około 2,1 x 1,6 metra. Wejście do komory zostało zorientowane na wschód i oznaczone dwoma ustawionymi wzdłużnie kamieniami zwanymi portalowymi, które zamknięto wysokim, ustawionym poprzecznie kamieniem drzwiowym. Boki głównej części komory utworzono z pojedynczych podłużnych kamieni, a tył zamknięto dużym kamieniem, pochylonym do wewnątrz, być może na skutek ogromnej wagi górnego głazu. Pierwotnie komora grobowa przykryta była kamienno – ziemnym kopcem (ang. cairn).
Kamienie portalowe, każdy o wysokości 1,4 metra, rozmieszczono w odstępie 0,8 metra. Północny o wymiarach 0,7 x 0,5 metra został ustawiony przed kamieniem drzwiowym, natomiast przeciwległy południowy o wymiarach 1,2 x 0,5 metra oflankował kamień drzwiowy od strony krótszego boku. Do zablokowania przejścia dobrano kamień o 0,3 metra niższy od portalowych, wielkości 1,2 x 0,4 metra. Kamień o wymiarach 1,7 x 0,4 x 1,1 metra utworzył północną ścianę wzdłużną komory. Drugi o wymiarach 2,1 x 0,6 x 0,9 metra stanowił ścianę południową. Kamień tylny wielkości 2,1 x 0,8 x 0,9 metra został ustawiony na zewnątrz końców kamieni bocznych. Jako zadaszenie wybrano ogromny głaz o 4,4 metrach długości, 3,4 metrach maksymalnej szerokości i grubości aż około 1,6 metra, z ciężarem dochodzącym do około 70 ton.
Stan obecny
Dolmen Carrickglass, czyli dawna komora grobowa, jest dziś jednym z najbardziej niezwykłych na terenie Irlandii, a także także jednym z największych. Niestety wokół komory nie ma już śladów kopca, a południowa strona dolmenu jest obecnie włączona w nowożytne ogrodzenie pola. Górny głaz porosły samozasiane trawy, widać też w jego wschodniej i południowej części spore pęknięcia. Dostęp do zabytkowej budowli, popularnie zwanej Labby od gaelickiego słowa oznaczającego łoże, jest najpewniej wolny. Jako, że leży ona z dala od dróg samochodowych, przejść trzeba miedzą i ścieżkami między prywatnymi polami, obok gospodarstwa rolnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borlase W., The dolmens of Ireland, London 1897.
Carleton J., Temples of stone: exploring the megalithic tombs of Ireland, Cork 2007.
Ó’Nualláin S., Survey of the megalithic tombs of Ireland, volume V, Dublin 1989.