Historia
Zamek w mieście Carrick on Suir, początkowo zwanym Carrickmacgriffin, zbudowany miał zostać w 1309 roku z inicjatywy Edmunda Butlera, pierwszego earla Carrick, choć prace budowlane prowadzono zapewne przez cały początek XIV wieku, a zwłaszcza po przejęciu około 1315 roku miasta przez Edmunda i zajęciu narożnej działki miejskiej, należącej pierwotnie do klasztoru klarysek. Od syna Edmunda, od 1328 roku earla Ormond z nadania króla Edwarda III, zamek uzyskał nową nazwę, zaniknął natomiast pierwotny tytuł earlów Carrick. W połowie XV wieku zamek został znacznie rozbudowany z fundacji zmarłego w 1464 roku Edmunda MacRicharda Butlera, za którego czoło zamku wzmocniono dwoma wieżami mieszkalnymi.
Pod koniec XV wieku Carrick on Suir stało się obiektem walk między Jamesem Butlerem a Thomasem, baronem Cahir. Ostatecznie zawarto porozumienie, na mocy którego Carrick miał utrzymywać przez rok neutralny rozjemca. Znaczenie Carrick polegało przede wszystkim na tym, że ktokolwiek posiadał zamek i miasto, kontrolował też most na rzece Suir, a w konsekwencji mógł pobierać opłaty od przejeżdżających nim kupców. Z tego powodu w 1498 roku ponownie doszło do zatargu o Carrick między Ormondami i Desmondami. Konflikt ten, podobnie jak wcześniejszy, zapewne nie doprowadził jednak do większych zniszczeń lub przekształceń zamku.
W drugiej połowie XVI wieku Thomas Butler, dziesiąty earl Ormond, gruntownie przebudował średniowieczy zamek w renesansową rezydencję. Utrata cech obronnych doprowadziła do szybkiego zajęcia budowli w 1649 roku przez angielskie wojska Olivera Cromwella. Zamek upadł zaledwie po jednym dniu oblężenia, po tym gdy zdobyte zostało miasto. Carrick przekazane zostało następnie sir Johnowi Reynoldsowi, ale w 1660 roku przebudowany zamek przywrócono dwunastemu earlowi Ormond. W kolejnych latach, po przeniesieniu się Butlerów do Kilkenny, był on oddawany w dzierżawę i stopniowo podupadał. Rozbierano zwłaszcza jego najstarsze i najmniej wygodne do zamieszkiwania części. Ostatnim mieszkańcem zamku był w latach 80-tych XVIII wieku handlarz winem z Waterford.
Architektura
Zamek zbudowany został nad rzeką Suir, w południowo – wschodniej części miasta. Od strony północnej połączony został z miejskim murem obronnym, a od południa sięgał bezpośrednio wybrzeża. Wschodni odcinek muru zamkowego stanowił więc zarazem element obrony miasta, a zwłaszcza położonej po północnej stronie jednej z bram miejskich. Od strony zachodniej i północno – zachodniej znajdowało się podzamcze, prawdopodobnie pozbawione znaczniejszych obwarowań.
Zamek w średniowieczu posiadał wydłużony rzut o osi mniej więcej na linii północ – południe, długości około 30 metrów. Jego południowa, zwrócona ku rzece część była zaokrąglona, północna natomiast zwrócona była w stronę podzamcza prostą ścianą. Brama wjazdowa na dziedziniec znajdowała się pośrodku odcinka północnego, gdzie była flankowana przez dwa prostokątne budynki, stanowiące zarazem część obwodu obronnego od wschodu i zachodu. Do zamku dostać się można było również drogą wodną, poprzez przystań przy wodnej bramie południowej. Choć oba budynki zamku były zapewne konstrukcjami przystosowanymi do obrony, zwieńczonymi krenelażem i chodnikiem straży oraz z niewielkimi otworami od strony zewnętrznej, to w XIV wieku zamek był budowlą bezwieżową o niezbyt silnych obwarowaniach.
W połowie XV wieku północne części obu budynków flankujących bramę zostały gruntownie przebudowane. Na ich miejscu wzniesiono czworoboczne wieże mieszkalne, charakteryzujące się smukłymi i wysokimi bryłami. Zachodnią powiększono o niewielki ryzalit przy narożniku południowo – zachodnim, natomiast z narożnikiem wschodniej wieży sąsiadował niski ryzalit przy wschodnim murze obronnym, zbliżony formą do płytkiej baszty. Kolejna podobna baszta zbudowana została w południowo – wschodniej części zamku, zapewne w celu kontroli pobliskiej przystani. Ponadto w połowie XV wieku przebudowano południową część muru obronnego zamku, celem zniwelowania zaoblenia i umieszczenia w południowo – zachodnim narożniku kolejnego budynku.
Stan obecny
Średniowieczne pozostałości zamku składają się dziś przede wszystkim z dwóch XV-wiecznych wież mieszkalnych, przy czym zachodnia jest ruiną bez narożnika południowo – wschodniego i znacznej części ściany wschodniej oraz bez fragmentu muru północnego na poziomie najwyższych kondygnacji. Wschodnia wieża zachowała mury obwodowe o pełnej wysokości, ale w jej elewacjach przepruto kilka nowożytnych otworów okiennych. Oprócz wież widoczny jest również obwód muru obronnego wokół średniowiecznego dziedzińca, częściowo przekształcony w południowej części i zachowany w niepełnej wysokości. Po stronie zachodniej w jego długości widoczne są liczne otwory okienne po niezachowanych budynkach mieszkalnych i gospodarczych. Dwa wczesnonowożytne okna znajdują się również w części muru po stronie południowej, tuż nad portalem pierwotnej bramy wodnej. XVI-wieczna, wczesnonowożytna część zamku, usytuowana na terenie pierwotnego podzamcza, w 2014 roku poddana została gruntownej renowacji i jest dziś udostępniona dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Adams C.L., Castles of Ireland, London 1904.
Cairns C., The tower houses of county Tipperary, Dublin 1984.
Corlett C., O’Mahony F., Ormond Castle – Ireland’s Tudor Rose, Dublin 2018.
Leask H.G., Irish castles and castellated houses, Dundalk 1951.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.