Historia
Carrick on Suir założone zostało w strategicznie ważnym miejscu, przy przeprawie starej drogi prowadzącej z wybrzeża i Waterford do Kilkenny. Ziemie te po podboju anglo-normańskim przyznane zostały Williamowi Fitz Adelmowi, a następnie rodzinie Griffyn, od której Carrick uzyskało nazwę Carrickmagriffin. W 1315 roku miasto zostało przyznane Edmundowi Butlerowi, w nagrodę za jego służbę podczas szkockiej inwazji na Irlandię. Za rządów jego potomka, Jamesa Butlera, drugiego earla Ormond, miastu przyznany został przywilej budowy kamiennego mostu. Prace rozpoczęto więc po otrzymaniu nadania w 1344 roku i zapewne prowadzono co najmniej przez kilka kolejnych lat.
Pierwotny most w Carrick został gruntownie przebudowany około 1447 roku, być może z powodu chęci poszerzenia przeprawy i usprawnienia komunikacji, lub na skutek konieczności odbudowy po nie odnotowanych w przekazach pisemnych zniszczeniach. Przebudowę sfinansować miał Edmund Mac Richard, odpowiedzialny również za późnośredniowieczną przebudowę zamku w Carrick.
W drugiej połowie XVI wieku, a zwłaszcza w połowie XVII stulecia, most w Carrick odgrywał istotną rolę w trakcie kamapnii wojennych i walk między katolickimi irlandzkimi konfederatami a protestanckimi Anglikami. Z tego względu oraz z powodu kluczowego znaczenia dla handlu, most w okresie nowożytnym poddawany był licznym pracom naprawczym. Ponadto pod koniec XVIII wieku lub na początku XIX stulecia dwie arkady mostu zostały przebudowane celem utworzenia dwukrotnie szerszego przęsła, zapewne z powodu chęci ułatwienia komunikacji dla większych łodzi.
Architektura
Most rozpięty został nad korytem rzeki Suir, w południowo – zachodniej części miasta Carrick on Suir, gdzie łączył jedną z bram miejskich na północnym brzegu z traktem na brzegu południowym. Zbudowany został od strony lica ze zgrubnie opracowanych brył piaskowca o długości od 380 do 450 milimetrów i grubości od 75 do 225 milimetrów, łączonych silną zaprawą wapienną. Jako klińce arkad użyte zostały cienkie kamienie o nieregularnych kształtach i długościach.
W XV wieku most osiągnął długość około 86 metrów i nieco ponad 6 metrów szerokości, przy czym część przejezdna miała około 5 metrów szerokości, a pozostałą część zajmowała grubość przedpiersia. Pierwotnie podzielony był prawdopodobnie na dziewięć przęseł o zróżnicowanej długości. Większość z nich miała 6,1 metra, ale największe dochodziło do około 6,4 metra długości. Zmienną długość miały również rozdzielające przęsła filary, mające w większości od 3,4 do 4,9 metrów. Arkady mostu zamknięto półkoliście, co wskazywałoby na ich utworzenie w XV wieku.
Przy każdym filarze umieszczono ostrogi, skierowane ostrymi kątami w stronę napierającego nurtu i sięgające wysokością przedpiersia mostu, w celu utworzenia zaułków dla pieszych, szukających schronienia w momencie zatłoczenia mostu. Niższą utworzono jedynie środkową ostrogę, która wraz z sąsiednim filarem wyróżniała się największą, sięgającą 8,2 metra długością na osi północ – południe. Po przeciwnej stronie mostu każdy z filarów wysunięto przed arkady prostokątnym, płytkim ryzalitem.
Stan obecny
Część zachowanego do dziś mostu może pochodzić z XIV wieku, ale większość jego obecnej konstrukcji to efekt prac budowlanych z XV stulecia. W okresie nowożytnym przebudowano drugie i trzecie przęsła od południa, połączone w jedno długie przęsło z odcinkowo zamkniętą arkadą. Oprócz tego most uniknął poważniejszych nowożytnych ingerencji budowlanych, dzięki czemu stanowi dziś jedną z najlepiej zachowanych średniowiecznych przepraw na terenie Irlandii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Greene S., The medieval walled towns of Tipperary, Clonmel 2022.
O’Keeffe T., Simington T., Irish stone bridges. History and heritage, Newbridge 2016.