Historia
Wieża mieszkalna zwana Mint zbudowana została w późnych latach XV wieku lub w XVI stuleciu. Choć Carlingford posiadało przywilej bicia monety już w 1467 roku, to jednak wieża najpewniej nie była pierwotnie mennicą (ang. mint), ale siedzibą bogatego kupca, jedną z kilku jakie powstały w mieście w okresie późnego średniowiecza. Prawdopodbnie była jednym z trzech zamków, jakie zostały odnotowane w przekazach pisemnych w 1649 roku i jednym z pięciu zamków o jakich wspomniano w Carlingford w 1689 roku. Nie wiadomo do kiedy wieża pełniła funkcje mieszkalne, ale w 1837 roku odnotowana już została jako opuszczona ruina. Naprawy zabytkowej budowli miały zostać przeprowadzone w 1947 roku.
Architektura
Wieża zbudowana została w środkowej części lokacyjnego miasta Carlingford, w pobliżu placu rynkowego i portu, przy wąskiej ulicy prowadzącej na południowym – wschodzie ku bramie Tholsel. Wzniesiono ją z łamanego kamienia oraz z ciosów wzmacniających narożniki muru obwodowego i tworzących detale architektoniczne. Budynek założono na planie czworoboku o lekko romboidalnym kształcie, ze ścianami długości od 8,2 do 8,8 metrów, utworzonymi przez mur o grubości około 1 metra. Była to więc budowla niewielkich rozmiarów, ale ze względu na dość cienkie mury zapewniająca wystarczającą przestrzeń do celów mieszkalnych.
Elewacje wieży rozdzielone zostały dużymi otworami okiennymi, umieszczonymi nie tylko na wyższych piętrach, ale nawet w przyziemiu. Opracowano okna jednodzielne i dwudzielne, w tym jedno dzielone krzyżem. Wyposażono je w dekoracyjne obramienia, utworzone zwłaszcza od strony ulicy. Okna tamtejszej fasady zamknięto tak zwanymi oślimi grzbietami i ujęto fazowanymi gzymsami okapowymi z zagięciami wokół archiwolt. Ponadto przestrzenie pomiędzy archiwoltami i gzymsami wypełniono płaskorzeźbionymi dekoracjami geometrycznymi o typowo celtyckich przeplatających się motywach, a ościeża ozdobiono punktowymi wgłębieniami układającymi się w rzędy, czworoboki, trójkąty, szachownice, czy koła z wpisanymi krzyżami równoramiennymi. Na oknach fasady ukazano też przedstawienia konia, popiersie mężczyzny, ptaka oraz węża. Okna w pozostałych elewacjach utworzono już mniej ozdobne, czworoboczne lub ostrołuczne, bez gzymsów okapowych.
Główne wejście do wieży umieszczono na poziomie gruntu w fasadzie zwróconej ku ulicy. Dokładnie nad nim na poziomie trzeciej kondygnacji, na dwóch profilowanych konsolach zawieszono masywny wykusz machikułowy. Obronę zapewniać mógł też odkryty chodnik straży w koronie muru obwodowego wieży, ukryty za blankowanym przedpiersiem o wysokości 2,7 metra, osadzonym na wysokości około 8,5 metra nad poziomem gruntu. W przedpiersiu przepruto rząd licznych czworobocznych otworów, raczej służących do odprowadzania wody deszczowej, niż do montowania drewnianego ganku hurdycji, bowiem sam chodnik utworzony był z dużych kamiennych płyt, nachylonych w ten sposób, by woda spływała do otworów. Blanki utworzono typu irlandzkiego, wielostopniowe, od frontu, z tyłu i na południu, ale o prostej formie po stronie północnej. Z tej też strony przedpiersie nie uzyskało otworów strzeleckich na ręczną broń palną, co wykazywałoby, na późniejszą przebudowę pozostałych odcinków krenelażu, gdzie takież strzelnice przepruto.
Wewnątrz wieży każda z trzech kondygnacji była jednoprzestrzenna, o wysokości od 2,4 do 2,7 metra. Wszystkie rozdzielono płaskimi, drewnianymi stropami. Wyróżniało się pierwsze piętro, wyposażone w sedilia we wnękach okiennych oraz w latrynę w grubości muru narożnika południowo – zachodniego, który został specjalnie w tym celu pogrubiony. Pierwsze piętro wyposażone było również w portal osadzony we wnęce w ścianie tylnej, zapewne prowadzący do pomocniczych zabudowań na tyłach działki. Nietypowy był brak w wieży kominków, co wskazywałoby, że ogrzewana mogła być otwartym paleniskiem jedynie najwyższa kondygnacja, z której dym archaicznym sposobem mógł się wydostawać poprzez więźbę dachową. Ewentualnie wieża pierwotnie dzielona była na wszystkich kondygnacjach drewnianymi lub szachulcowymi ściankami działowymi, a pomiędzy nimi znajdował się przewód kominowy połączony z kominkami.
Stan obecny
Wieża Mint jest cennym zabytkiem architektury, jedną z nielicznych w całości zachowanych późnośredniowiecznych miejskich wież mieszkalnych, związanych z klasą bogatego kupiectwa, a nie rycerstwem. W jej murach przetrwały liczne gotyckie otwory okienne, widoczny jest wykusz machikułowy na fasadzie, a także pierwotny portal w elewacji tylnej. Nie zachował się natomiast oryginalny portal w ścianie czołowej, zastąpiony dziś prostym wejściem nowożytnym. Wnętrze wieży prawdopodobnie nie jest obecnie udostępnione dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leask H.G., The Mint, Carlingford, Co. Louth, „Journal of the County Louth Archaeological Society”, Vol. 11, No. 4/1948.
O’Sullivan H., Gillespie R., Irish Historic Towns Atlas, No. 23, Carlingford, Dublin 2011.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.