Historia
Kościół parafialny Carlingford prawdopodobnie zbudowany został najpóźniej na początku XIII wieku, w ramach organizacji miasta przez anglo-normańskich najeźdźców. Pierwotnie nosił wezwanie św. Marii, w okresie późnego średniowiecza przekształcone na Najświętszą Marię Pannę (ang. Blessed Virgin Mary). Został po raz pierwszy odnotowany w źródłach pisanych w 1267 i 1327 roku. W 1411 roku zapisano, że jego prezbiterium miało się znajdować w złym stanie. Ponadto w XV wieku kościół został powiększony o wieżę, co być może miało miejscu w drugiej ćwierci stulecia, w czasie gdy nieodległy klasztor dominikański był fortyfikowany, a jego kościół również powiększany o wieżę. W okresie reformacji budynek mógł podupaść, gdyż w 1622 roku prowadzono jego naprawy. Pod koniec XVII wieku lub na początku XVIII wieku przeprowadzono kolejny remont budynku, na skutek którego być może zmienił wezwanie. Po raz pierwszy z dedykacją Świętej Trójcy odnotowany został w 1744 roku. Kolejna gruntowną przebudowa kościoła miała miejsce w 1821 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został na naturalnym wzgórzu na południowym krańcu miasta lokacyjnego, prawdopodobnie po to, aby wyróżniał się w miejskim otoczeniu i by stanowił topograficzną przeciwwagę dla zamku na przeciwległym krańcu miasta. Jego wschodnia część znajdowała się blisko murów obronnych i jednej z bram miejskich. W późnym okresie średniowiecza obwarowania miejskie zbliżyły się do kościoła również od południa, po skurczeniu populacji miasta na skutek XIV-wiecznych epidemii. Od zachodu pas działek z zabudową miejską mógł oddzielać przykościelny cmentarz od głównej ulicy przebiegającej osiowo przez Carlingford.
Pierwotny kościół farny przypuszczalnie był prostą budowlą salową na planie orientowanego względem stron świata prostokąta. Jako, że został wzniesiony w okresie dominacji stylistyki wczesnogotyckiej, jego otwory okienne zapewne były wąskie, rozglifione i zakończone lancetowato. Wielkością wyróżniać się mogło wschodnie okno doświetlające prezbiterium, ewentualnie znajdować się tam mogła triada węższych otworów. Wątpliwe by wnętrze zostało przykryte sklepieniem, a zatem mury od strony zewnętrznej najpewniej nie były wzmocnione przyporami. Wejście do kościoła prowadziło od południa, poprzez ostrołucznie zamknięty portal ze sfazowanym obramieniem. Być może pierwotnie kolejny portal funkcjonował też od zachodu lub północy.
W XV wieku do zachodniej ściany nawy kościoła dobudowana została czworoboczna wieża o wymiarach 6,3 x 7,5 metra, utworzona z masywnego muru o grubości około 2 metrów w przyziemiu, gdzie część cokołową wzmocniono pochyłymi ku środkowi elewacjami (ang. batter). Zwieńczenie wieży prawdopodobnie miało formę przedpiersia, być może blankowanego, ze względu na rozległe prace fortyfikacyjne w mieście u schyłku średniowiecza. Pierwotne okna wieży były niewielkie, nawet na najwyższej kondygnacji, gdzie umieszczano dzwony. Co najmniej jedno z nich zwieńczono trójliściem.
Stan obecny
Widoczny obecnie kościół posiada bryłę będącą w dużym stopniu efektem przebudowy z XIX wieku, kiedy to wzniesiony został nowy korpus budowli, być może przy wykorzystaniu pozostałości średniowiecznych ścian (południowy, częściowo zachowany ostrołuczny portal, obecnie zamurowany). Więcej zabytkowej substancji zachowała wieża, choć jej zwieńczenie zostało przekształcone w okresie nowożytnym, podobnie jak część otworów okiennych i otwór wejściowy. Oryginalne jest wschodnie okno wieży z trójlistnym zamknięciem. Obecnie w kościele mieści się centrum turystyczne Carlingford Heritage Centre.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davies O., Gough-Meissner J.L., Paterson T.G., Carlingford Church Tower, „Journal of the County Louth Archaeological Society”, Vol. 9, No. 3/1939.
O’Sullivan H., Gillespie R., Irish Historic Towns Atlas, No. 23, Carlingford, Dublin 2011.
Ross N., Carlingford churches in 1485, „Journal of the County Louth Archaeological and Historical Society”, Vol. 27, No. 3/2011.