Historia
Zamek Cappagh zbudowany został w drugiej połowie XV wieku, być może na miejscu starszej siedziby mieszkalno – obronnej. Powstał z fundacji możnej rodziny FitzGeraldów z Limerick, dzierżących dziedziczny tytuł rycerzy Glin (ang. Knight of Glin). W 1578 roku zamek przeszedł na własność sir Williama Drury, lorda prezydenta prowincji Munster z ramienia angielskich władców. Jako że William zmarł już rok później, „Kyppagh” przeszło na Waltera Boorke, następnie Ullica Browne, a w 1587 roku na Gilberta Gerrarda, przy czym w chwili przejęcia miejscowych dóbr przez tego ostatniego były one spustoszone i wyludnione na skutek walk irlandzko – angielskich. Być może z tego powodu pod koniec XVI wieku kolejni właściciele nadal często się zmieniali. Do dalszego zrujnowania zamku przyczyniły się walki irlandzkich katolików z angielskimi protestantami w latach 40-tych XVII wieku. Po upadku powstania miejscowe dobra znalazły się w rękach katolika, niejakiego Gerratta Curnoge, który mógł już zamieszkiwać w nowożytnych zabudowaniach.
Architektura
Niewielki zamek zbudowany został na skalistym wzniesieniu o niewysokich, ale stosunkowo stromych zboczach. Jego rdzeniem była prostokątna w planie wieża mieszkalna o wymiarach 12,1 x 8,7 metra, umieszczona mniej więcej pośrodku obwodu muru obronnego o czterech bokach długości około 17 metrów. Mur założony był na rzucie zbliżonym do kwadratu, choć miał ścięte wszystkie cztery narożniki, zapewne w próbie wyeliminowania martwych pól ostrzału. Wieża mieszkalna nie była połączona z żadnym fragmentem owego muru obwodowego, który wydzielał z każdej strony wąskie międzymurze, nieco szersze prawdopodobnie jedynie po stronie południowej. Od zachodu znajdował się co najmniej jeden czworoboczny wykusz, podwieszany na trzech wspornikach mniej więcej w połowie wysokości kurtyny. Z racji usytuowania nad najwyższą skarpą, raczej pełnił on funkcję latryny, niż służył celom obronnym.
Dodatkową ochronę zamku zapewniał drugi mur obronny, utworzony już tylko z trzech stron, bowiem od zachodu strome zbocza nie pozostawiły dla niego miejsca. Zewnętrzny mur łączył się z wewnętrznym obwodem w pobliżu narożnika północno – zachodniego i południowo – zachodniego. Po stronie północnej, wschodniej i południowej wydzielał niewielki dziedziniec o szerokości około 10 metrów. W narożniku północno – wschodnim wzmocniony był drobną cylindryczną basztą, prawie w całości wysuniętą przed sąsiednie kurtyny. Brama wjazdowa do zamku znajdowała się po stronie południowo – wschodniej, w miejscu najdogodniejszych warunków terenowych. Zewnętrzny mur miał około 15 metrów wysokości. Zwieńczony był chodnikiem straży oraz blankowanym przedpiersiem ze szczelinowymi otworami strzeleckimi w merlonach. Prawdopodbnie do przedpiersia montowany mógł być także drewniany ganek hurdycji, osadzany na belkach umieszczanych w czworobocznych otworach.
Wieża mieszkalna mieściła pięć kondygnacji o łącznej wysokości około 21 metrów, z których druga i czwarta przykryte były sklepieniami kolebkowymi, a pozostałe drewnianymi stropami. Ściana wschodnia wieży była znacznie grubsza od pozostałych, mieściła bowiem wejście z przedsionkiem w przyziemiu, a powyżej wąskie komory w grubości muru. Ponadto w narożniku południowo – wschodnim znajdowała się spiralna klatka schodowa łącząca wszystkie kondygnacje. Przyziemie ze szczelinowymi otworami, rozglifionymi do ściennych wnęk we wnętrzu, pełniło funkcje gospodarcze. Niska i ciemna druga kondygnacja zapewne również miała jedynie charakter składu lub spiżarni. Na trzeciej kondygnacji w ścianie północnej znajdował się kominek, piętro to było więc pierwszą kondygnacją mieszkalną, podobnie jak dwa najlepiej oświetlane najwyższe piętra. Utworzono tam ozdobne okna jedno- i dwudzielne ze zwieńczeniami w ośle grzbiety.
Stan obecny
Zamek zachował się do czasów współczesnych w stanie zaawansowanej ruiny, wtopionej w zabudowania współczesnego gospodarstwa rolnego. Wieża mieszkalna pełną wysokość zachowała jedynie w ścianie północnej i narożnym fragmencie ściany zachodniej. Wewnętrzny mur obwodowy widoczny jest na odcinku północnym i w części po stronie zachodniej. Zewnętrzny mur obronny zachował się na odcinku północnym, włącznie z krenelażem i mniej więcej połową wysokości cylindrycznej baszty. Fragmenty muru z reliktami bramy wjazdowej na dawny dziedziniec i przystawionymi współczesnymi zabudowaniami prawdopodobnie przetrwały po stronie południowo – wschodniej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.
Westropp T.J., The Ancient Castles of the County of Limerick (Western Baronies), „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 26, 1906/1907.