Historia
Wieża Cappa, jedna z dwóch budowli na terenie hrabstwa Tipperary o tej nazwie, zbudowana została prawdopodobnie w XVI wieku. Jej fundatorami mogła być jedna z gałęzi możnego klanu Burke. W latach 50-tych XVII wieku znajdować się już miała w ruinie, ale widoczne było jeszcze wiodące do niej nieduże przedbramie, w kolejnych stuleciach całkowicie rozebrane. Wieża zapewne została zniszczona w trakcie walk irlandzkich katolików z angielskimi wojskami Olivera Cromwella.
Architektura
Wieża zbudowana została na lekko pofałdowanych łąkach i wrzosowiskach po południowej stronie rzeki Ollatrim. Była to niewielka budowla wzniesiona na planie czworoboku o wymiarach zaledwie 7,5 x 6,2 metra. Przestrzeń wewnętrzna była wystarczająca do celów mieszkalnych, za sprawą cienkich jak na irlandzkie wieże murów obwodowych, w przyziemiu mających jedynie 1,2 metra grubości. W górnych partiach były one jeszcze cieńsze, bowiem część cokołowa do wysokości około 2 metrów miała pochyłe ku środkowi wieży zewnętrzne elewacje. Wysokość budowli sięgała kilkunastu metrów, podzielonych na pięć kondygnacji. Całość wzniesiono z kamienia polnego o średnich rozmiarach, układanego w miarę regularne warstwy i uzupełnianego drobniejszymi odłamkami i gruzem. Narożniki wieży pierwotnie wzmocnione były ciosami.
Proste i surowe elewacje wieży porozdzielano nielicznymi niewielkimi otworami okiennymi i szczelinami doświetlającymi, w typowy dla średniowiecza sposób porozmieszczanymi niesymetrycznie. Okna tworzone były przez ciosowe, prostokątne obramienia ze sfazowaniami od strony zewnętrznej. Bez ciosów utworzono najmniejsze szczeliny w dolnych kondygnacjach wieży. Portal wejściowy do wieży osadzono na poziomie przyziemia w ścianie wschodniej. Zapewne miał on formę ciosową i ostrołuczną, podobnie jak portale umieszczone wewnątrz wieży. Przypuszczalnie zamykany był żelazną kratą blokowaną łańcuchem przeciąganym przez otwór w murze.
Najniższa kondygnacja wieży przykryta została sklepieniem kolebkowym. Zapewne pełniła ona funkcje gospodarcze i pomocnicze, ze względu na bardzo słabe oświetlenie i brak ogrzewania. Na wyższe kondygnacje prowadziły wąskie schody osadzone w narożniku południowo – wschodnim. Pierwsze piętro wyposażone było już w latrynę w grubości muru południowego, ale narożny otwór północno – zachodni oraz otwór flankujący okno zachodnie raczej wskazywałyby, że kondygnacja ta pełniła funkcje obronne i gospodarcze. Mieszkalne mogło być dopiero drugie piętro, wyposażone w kominek w ścianie zachodniej. Prawdopodbnie rezydencjonalne funkcje miały też dwie komnaty na najwyższych piętrach, z których najwyższa była podsklepiona.
Stan obecny
Wieża Cappa pomimo, że zachowała do dnia dzisiejszego mury obwodowe sięgające czterech kondygnacji, a fragmentarycznie nawet piątej, znajduje się obecnie w bardzo złym stanie. W miejscach kilku pierwotnych otworów zieją duże wyrwy, ciosy z narożników budynku zostały rozgrabione, sklepienie w przyziemiu uległo częściowemu zawaleniu, a na zewnętrznych elewacjach widać liczne spękania. Nie ma też możliwości wejścia na najwyższe piętra z powodu braku stropów i zawalenia klatki schodowej na poziomie drugiego piętra. Zabytkowa budowla znajduje się na prywatnym polu, z dala od publicznych dróg.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cairns C., The tower houses of county Tipperary, Dublin 1984.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.