Historia
Niewielka obronna osada Cahermacnaghten (gael. Cathair Mhic Neachtain), zbudowana została w późnej epoce żelaza w pierwszych stuleciach naszej ery, lub we wczesnym średniowieczu, między VI a XI wiekiem, jako jeden z wielu pierścieniowatych gródków (gael. cashel), wzniesionych celem ochrony niewielkich celtyckich społeczności przed napaściami i kradzieżami bydła. U schyłku średniowiecza Cahermacnaghten nadal było użytkowane, bowiem około XV wieku przebudowana i wzmocniona została brama wjazdowa. Prace te przeprowadzono z inicjatywy zamieszkującej wówczas osadę rodziny O’Davoren. Jej członkowie zajmowali cashel przez cały XVI wiek i początek XVII stulecia. Według tradycji w osadzie działać wówczas miała szkoła prawnicza O’Davorenów, zajmująca się nauką rodzimego prawa irlandzkiego, choć mogła się ona również znajdować w nieodległym budynku zwanym Cabhail Tighe Breac, wzniesionym w stylu późnego gotyku Tudorów. Cahermacnaghten opuszczone mogło zostać pod koniec XVII wieku, w związku ze zmianami własnościowymi okolicznych dóbr i prowadzoną przez O’Brienów akcją przejmowania majątków drobniejszej szlachty. W późnym okresie nowożytnym mur obwodowy osady mógł być wykorzystywany jako zagroda dla zwierząt.
Architektura
Cahermacnaghten zbudowane zostało na planie koła o średnicy wewnętrznej wynoszącej około 35 metrów, utworzonego z masywnego muru obwodowego o grubości około 3 metrów. Mur wzniesiono z dużych bloków układanego na sucho (bez użycia zaprawy) kamienia, przy czym konstrukcja z bloków ograniczona została do wewnętrznego i zewnętrznego lica muru, a miejsce między nimi wypełniono rdzeniem z gruzu. Wysokość muru sięgała co najmniej 3 metrów, być może około 4-6 metrów. Niewykluczone, iż w trakcie długiego funkcjonowania mur był podwyższany, z czym związane byłyby po stronie południowej dwa rzędy bardzo równomiernie ułożonych płaskich kamieni na górnych poziomach. Duża szerokość muru wskazywałaby, że wieńczył go dookolny chodnik straży, który musiałby być chroniony jakąś formą przedpiersia.
Brama wjazdowa na dziedziniec znajdowała się, jak w większości budowli tego typu, po stronie wschodniej, z odchyleniem ku południowi. Pierwotnie był to zapewne prosty i niski przejazd utworzony w grubości muru, z masywniejszym kamieniem tworzącym nadproże i kolejnym pełniącym rolę progu. W XV wieku wjazd ten przebudowano przy pomocy kamienia ciosowego. Utworzono wówczas czworoboczną wieżę bramną, wpisaną w mur obwodowy, a więc nie wystającą ani od strony dziedzińca, ani od strony zewnętrznej. W przyziemiu mieściła ona przejazd bramny przykryty drewnianym stropem osadzonym na kamiennych wspornikach. Powyżej znajdowało się piętro z pomieszczeniem przeznaczonym zapewne dla straży. Zwieńczeniem wieży mogła być otwarta platforma chroniona krenelażem.
W okresie późnego średniowiecza wewnątrz obwodu obronnego znajdowało się pięć budynków, usytuowanych w bliskiej odległości od muru, celem pozostawienia wolnej przestrzeni dziedzińca pośrodku. Nie wiadomo czy wszystkie zostały zbudowane w tym samym czasie i funkcjonowały na przestrzeni tego samego okresu. Trzy z nich wzniesiono na planie prostokąta z czterema ścianami, dwa natomiast posiadały po trzy ściany, a czwartą tworzył odcinek muru obwodowego osady. Wnętrza wszystkich prawdopodobnie były jednoprzestrzenne, jednokondygnacyjne, kryte dwuspadowymi dachami.
Stan obecny
Cahermacnaghten jest dziś wyjątkową budowlą typu cashel, przede wszystkim ze względu na bardzo długi okres funkcjonowania i ciągłość osadniczą, przy stosunkowo niewielkich przekształceniach architektonicznych, jakie wprowadzono w okresie późnego średniowiecza. Mur budowli zachował się na praktycznie całym obwodzie do wysokości około 3 metrów. Po stronie północno – zachodniej przylegają do niego obecnie współczesne zabudowania mieszkalne. Po stronie południowo – wschodniej widoczne są relikty późnośredniowiecznej wieży bramnej. Wewnątrz dojrzeć można jedynie nikłe ślady zabudowań mieszkalnych, przetrwałe na znacznie podwyższonym na przestrzeni wieków poziomie dziedzińca.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Comber M., Carleton J., Burren Landscape and Settlement, [b.m.w.] 2008.
Westropp T.J., Prehistoric Stone Forts of Northern Clare, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 7, No. 2/1897.