Historia
Wieża mieszkalna Caherelly zbudowana została w schyłkowym okresie średniowiecza, jako jedna z dwóch budowli tego typu w osadzie. Po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1583 roku („Carelii duo castell”). Obie budowle stanowiły własność rodu O’Heyne, który zdołał utrzymać Caherelly pomimo zawirowań politycznych z XVII wieku. Wieża prawdopodobnie pełniła funkcje mieszkalne najdalej do XVIII stulecia, kiedy to porzucona popadła w ruinę. Druga siedziba, popularnie zwana Black Castle, choć została naprawiona przed 1826 rokiem, to ostatecznie około 1840 roku została zburzona.
Architektura
Wieżę zbudowano na północnym stoku wzgórza, w pobliżu niewielkiego strumienia. Była to średniej wielkości budowla na planie prostokąta o wymiarach 10,4 x 7,8 metra, z dłuższymi bokami ustawionymi na osi wschód – zachód. Jej wysokość sięgała około 18 metrów do poziomu około 1-2 metrowej wysokości przedpiersia, które wieńczyło koronę muru obwodowego i zapewniało ochronę straży na dookolnej otwartej galerii obronnej. Elewacje wieży przeprute były w większości wąskimi otworami strzeleckimi, doświetlającymi i okiennymi o prostych i zaoblonych zamknięciach. Zapewne w większości były one porozmieszczane nieregularnie. W osiach przeprute zostały szczeliny jedynie w miejscu narożnej klatki schodowej. Na najwyższych kondygnacjach mieszkalnych zastosowano między innymi otwory dwudzielne. W narożniku południowo – zachodnim na poziomie najwyższej kondygnacji osadzony został wykusz. Przypuszczalnie podobny umieszczony był pierwotnie na przeciwległym północno – wschodnim narożniku.
Wejście do wieży umieszczono w przyziemiu ściany wschodniej. Mur ten był grubszy od pozostałych, bowiem mieścił we wnętrzu narożnika południowo – wschodniego spiralną klatkę schodową oraz umieszczony na parterze przedsionek. Ponadto powyżej w grubości muru wschodniego znajdowały się wąskie komory. Część z nich mogła pełnić funkcje obronne związane z ochroną wejścia, część mogła zapewniać dodatkową przestrzeń mieszkalną, przykładowo jako nieogrzewane sypialnie. Niewykluczone, iż wzorem wielu innych irlandzkich późnośredniowiecznych wież mieszkalnych, nad wejściem osadzony był wykusz machikułowy. Na elewacji wschodniej znajdować się również mogła płaskorzeźba Sheela na Gig, rodzaj maszkaronu przedstawiającego kobietę z dużym biustem i szeroko rozwartym sromem. Została ona wykonana w bardzo naturalistyczny sposób przez utalentowanego artystę. Zapewne związana była z symboliką płodności lub ludową magią ochronną.
Wnętrze wieży podzielone było na pięć kondygnacji, z których druga i czwarta były przykryte sklepieniami kolebkowymi, a pozostałe drewnianymi stropami płaskimi. Prawdopodbnie podobnie jak w innych budowlach tego typu, słabo oświetlone i pozbawione ogrzewania przyziemie pełniło funkcje gospodarcze, jako spiżarnia lub skład. Podobną funkcję mogła mieć niska kondygnacja pod pierwszym sklepieniem kolebkowym. Trzy najwyższe piętra zapewne pełniły już funkcje mieszkalne, przy czym podsklepiona czwarta kondygnacja mogła służyć jako reprezentacyjna aula (ang. hall), w której toczyło się życie dzienne mieszkańców.
Stan obecny
Do czasów współczesnych wieża zachowała całą ścianę południową wraz z częścią przedpiersia, ścianę zachodnią oraz krótki odcinek ściany wschodniej z klatką schodową. Widoczne są w nich liczne pierwotne otwory okienne (a także otwory przekształcone w okresie nowożytnym) oraz narożny wykusz południowo – zachodni. Znajdująca się prawdopodobnie na wieży Sheela na Gig odnaleziona została w trakcie prac budowlanych przy pobliskiej drodze. Pozbawiona głowy płaskorzeźba znajduje się dziś w Hunt Museum w mieście Limerick.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hunt J., An Unrecorded Sheela-na-gig from Co. Limerick, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Vol. 77, No. 2/1947.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.
Westropp T.J., The Ancient Castles of the County of Limerick (North-Eastern Baronies), „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 26, 1906/1907.