Historia
Wieża zbudowana została w trzeciej ćwierci XVI wieku, bowiem pierwsza wzmianka o niej w źródłach pisanych, a w zasadzie o nadaniu ziemi sir Johnowi O’Dogherty, została odnotowana w 1587 roku. Rok później w Burt stacjonować mieli Richard i Henry Hovenden, celem stawienia oporu hiszpańskiej armadzie, choć nie byli oni właścicielami wieży. Fundatorami budowli zapewne byli przedstawiciele rodu O’Dogherty, którzy wznieśli ją celem ochrony swego władztwa Inishowen.
Wieża mieszkalna Burt przeszła na Cahira O’Dogherty, lorda Inishowen i wodza klanu O’Dogherty, po śmierci jego ojca w 1601 roku, na którego zlecenie niejaki Hugh Boy wzmocnił obwarowania i utrzymywał garnizon czterdziestu zbrojnych. Nie ufając jego zamiarom, jeszcze w tym samym roku z ramienia angielskiej władzy Burt zajął gubernator Derry, sir Henry Docwra. Przez cały 1602 rok wieża dawała schronienie angielskiemu garnizonowi, ale wraz z przywróceniem pokoju została zwrócona Cahirowi O’Dogherty’emu. Plotki o niezadowoleniu i spiskowaniu sir Cahira spowodowały, że Anglicy próbowali zdobyć wieżę jesienią 1607 roku, ale załoga dwudziestu ludzi odparła atak. Burt zdobyto natomiast bez większych zniszczeń w 1608 roku i ponownie przeznaczono na punkt garnizonowy. Funkcję tą wieża pełniła do końca buntu O’Doherty’ego, w trakcie którego Cahir zdobył i spalił Derry, ale ostatecznie został pokonany i zginął w bitwie pod Kilmacrennan.
W ramach wysiedlania Irlandczyków z ich rodowych dóbr w połowie XVII wieku, Burt przekazano Thomasowi, a później Charlesowi Chichesterowi. Po raz ostatni wieża jako funkcjonująca odnotowana została w 1690 roku. Zapewne wkrótce potem została porzucona i popadła w ruinę, gdyż na planie Senexa z 1712 roku ukazano jedynie kaplicę, bez oznaczenia wieży. W 1833 roku budowla została opisana jako niezadaszona, ze zniszczonym zwieńczeniem murów, zapewne uszkodzonym w trakcie silnej wichury z 1825 roku.
Architektura
Wieżę zbudowano na samotnym wzgórzu o wysokich, ale niezbyt stromych zboczach, otoczonych od południa i zachodu przez strumień zmierzający do Lough Swilly. Zatoka ta z dwóch stron zabezpieczała Burt, wraz z pasem bagien na pozostałych dwóch kierunkach. Rdzeń wieży zbudowany został na rzucie prostokąta o wymiarach około 8,7 x 6,5 metra, z dwoma cylindrycznymi wieżyczkami o średnicy 3,2 metra, umieszczonymi w narożnikach północno – wschodnim i południowo – zachodnim. Niezbyt grube mury o szerokości 1,5 metra wzniesiono z kamieni eratycznych wiązanych zaprawą z piasku morskiego i muszli, na które od strony zewnętrznej nałożony był tynk. Narożniki wieży wzmocniono dużymi, z grubsza opracowanymi głazami, a ciosy użyto wyłącznie do obramień otworów okiennych i portalowych. Pierwotnie wieża otoczona była murem obronnym z dwoma niskimi basztami w narożnikach. Zewnętrzną strefę obrony stanowiła fosa. Wieża zapewne była jedyną dużą murowaną budowlą na dziedzińcu.
Surowe zewnętrzne elewacje wieży pierwotnie przeprute były wąskimi otworami okiennymi, doświetlającymi i strzeleckimi. Mury w koronie wieńczyło blankowane przedpiersie, utworzone zarówno na narożnych wieżyczkach, jak i na środkowym bloku wieży. Dwa wolne od cylindrycznych wieżyczek narożniki mogły być wzmocnione bartyzanami, nadwieszanymi na poziomie przedpiersia. Wzdłuż tego ostatniego musiał funkcjonować dookolny chodnik straży, otaczający kryte dwuspadowym dachem poddasze. Niewykluczone, iż narożne wieżyczki cylindryczne, wyższe o jedną kondygnację od środkowej części budowli, zwieńczone były machikułami. Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu pośrodku ściany zachodniej.
Wnętrze wieży na każdej kondygnacji mieściło dwa pomieszczenia oraz dodatkowo pomieszczenie i spiralną klatkę schodową w narożnych wieżyczkach. W przyziemiu główne pomieszczenie do którego wiodło wejście było przykryte sklepieniem kolebkowym i doświetlane jedynie szczelinowym, rozglifionym do wnętrza otworem. Mniejsze pomieszczenie północne przyziemia przesklepiono nałożonymi na siebie wspornikowo kamiennymi płytami. Podobnie zwieńczono okrągłe pomieszczenie w wieżyczce południowo – zachodniej, która zapewniała dostęp do trzech otworów strzeleckich. Z nich dwa flankowały ściany wieży, a trzeci skierowany był w przedpole. Cztery otwory prawdopodobnie doświetlały klatkę schodową w przeciwległej wieżyczce. Na drugiej kondygnacji schody te kończyły się, komunikację przejmowała natomiast klatka schodowa w drugiej wieżyczce.
Główne pomieszczenie drugiej kondygnacji oświetlały dwa okna od wschodu i zachodu oraz jedno północne. Za ogrzewanie odpowiadał kominek osadzony w ścianie wschodniej. Latryna znajdowała się w murze oddzielającym wieżyczkę północno – wschodnią od rdzenia wieży, z wejściem od strony kolistego pomieszczenia z aż czterema otworami strzeleckimi. Mniejsze, prostokątne w planie pomieszczenie w południowej części rdzenia wieży było podsklepione i doświetlone dwoma szczelinami. Pojedynczy, rozglifiony do wnętrza otwór szczelinowy wpuszczał światło w krótki korytarzyk łączący klatkę schodową w wieżyczce południowo – zachodniej z głównym pomieszczeniem. Drugie piętro miało podobny układ do pierwszego i również pełniło funkcje mieszkalne. Jego główne pomieszczenie, podobnie jak na pierwszym piętrze, przykryte było drewnianym stropem.
Stan obecny
Wieża jest dziś tak zwaną trwałą ruiną o prawie pełnej wysokości murów obwodowych, za wyjątkiem obniżonych narożnych wieżyczek cylindrycznych. Niestety w przyziemiu i częściowo na piętrach widnieją wielkie wyrwy, utworzone głównie w miejscach otworów okiennych, przebite około 1890 roku, gdy pewien rolnik chciał rozebrać całą budowlę. Nie zachowały się bartyzany, z których jedna miała ulec zwaleniu w czasie burzy z 1825 roku. Zawaleniu uległo również sklepienie przyziemia głównego pomieszczenia wieży. Wejście do wnętrza zabytku zapewne jest możliwe, za wyjątkiem odciętego najwyższego pietra.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davies O., Swan H.P., The Castles of Inishowen, „Ulster Journal of Archaeology”, Third Series, Vol. 2/1939.
Salter M., The castles of Ulster, Malvern 2004.