Historia
Unikalne ukształtowanie terenów późniejszego hrabstwa Cavan, z licznymi poglacjalnymi jeziorami, rzekami i wzgórzami (drumlinami), sprawiło, że było bardzo atrakcyjne dla rybackich i myśliwskich społeczności okresu mezolitu. Ponadto naniesiony przez lodowce materiał skalny umożliwił w epoce neolitu podjęcie prac budowlanych nad licznymi grobowcami. Zostały one wzniesione około 4000-3000 roku p.n.e., zapewne po tym gdy wykształcił się podział klanowy z przypisaniem do konkretnego terytorium, wierzenia pozagrobowe, organizacja robót potrzebna do wznoszenia dużych, czasochłonnych budowli oraz technika pozwalająca na przemieszczanie olbrzymich głazów. Grobowiec portalowy w Burren (gael. Boireann, czyli Kamieniste Miejsce) przypuszczalnie nie był użytkowany jako miejsce pochówków dłużej niż w epoce kamienia. W późniejszym okresie, podobnie jak wiele innych budowli tego typu, mógł okresowo służyć jako miejsce schronienia lub krótkotrwałego zamieszkiwania.
Architektura
Rdzeniem grobowca była komora na rzucie prostokąta o długości około 2 metrów i szerokości 0,65 metra. Utworzona została ona przez dwa tak zwane kamienie portalowe, dwa kamienie boczne i osadzony z tyłu kamień zamykający pomieszczenie. Ponadto wykorzystano kilka mniejszych kamieni uzupełniających puste przestrzenie. Całość przykryto najmasywniejszymi dwoma głazami pełniącymi rolę stropu (ang. capstone), które spoczęły na obu kamieniach portalowych i na nieco niższym kamieniu tylnym, przez co zadaszenie komory było lekko pochyłe.
Głazy portalowe o wysokości 1 metra zostały ustawione wzdłużnie (dłuższymi bokami w pionie), w odległości około 0,6 metra od siebie. Portal południowy natura ukształtowała w spiczaste zakończenie, natomiast północny w płaskie, przy czym żaden z głazów tworzących komorę nie został opracowany przy pomocy narzędzi, a jedynie dobrany pod względem wielkości i kształtu. Południowy kamień boczny nie sięgał tej samej wysokości co kamień portalowy, podobnie jak północny kamień boczny. Nad oboma osadzono kamienie zwane wspornikowymi. Jako zamykający komorę kamień tylny wybrano cienką płytę o długości 0,8 metra i grubości zaledwie 0,1 metra. Przedni kamień pełniący rolę stropu miał co najmniej 2,3 metra długości, 1,5 metra szerokości i od 0,2 do 0,3 metra grubości. Drugi górny kamień uzyskał 0,6 metra długości, 1 metra szerokości i grubość 0,2 metra.
Komora grobowa pierwotnie przykryta była kopcem (ang. cairn) utworzonym z niedużych wapieni, które w większości miały około 0,4 metra długości, chociaż dobierano też okazjonalnie większe kamienie. Kopiec obejmował obszar o maksymalnej długości około 20 metrów na osi wschód – zachód i 16,5 metra maksymalnej szerokości. Komora grobowa znajdowała się w jego zachodniej części, wchodząc na głębokość około 7 metrów. Nie wiadomo czy grobowiec w Burren posiadał charakterystyczną dla tego typu budowli obręcz z głazów ułożonych wzdłuż krawędzi kopca, mającą zapewniać stabilizację konstrukcji i zapobiegać rozpraszaniu materiału budowlanego.
Stan obecny
Do czasów współczesnych w dobrym stanie zachowała się dawna komora grobowa, obecnie malowniczo przykryta warstwą torfu porośniętego wrzosem, a wewnątrz częściowo wypełniona gruzem. Widoczny jest również zarys kopca wokół komory, choć w większości może on być wynikiem rozproszenia materiału budowlanego, a do wyznaczenia pierwotnego zasięgu potrzebne byłyby prace archeologiczne. Obecnie w najwyższych partiach jego wysokość sięga 2 metry. W kopcu znajduje się kilka dołów, najwyraźniej będących wynikiem rabunku.
W pobliżu na terenie Burren znajdują się jeszcze co najmniej dwa warte uwagi grobowce klinowe (ang. wedge tomb) i jeden portalowy, wszystkie po północnej stronie opisanego zabytku. Drugi z grobowców portalowych (ang. Calf House), choć w kiepskim stanie, wyróżnia się ze względu na rozmiar kamienia pełniącego rolę stropu, który ma około 2,5 metra długości. Sama jego komora była wtórnie wykorzystywana jako schronienie dla zwierząt w czasach nowożytnych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borlase W., The dolmens of Ireland, London 1897.
O’Donovan P.F., The Archaeological Survey of County Cavan, „Ulster Journal of Archaeology”, Third Series, Vol. 60/2001.
Sherlock R., Northwest Co Cavan Survey: An Archaeological Survey of Northwest Cavan – The Other Burren, Dublin 2006.
Valera R., Ó’Nualláin S., Survey of the megalithic tombs of Ireland, volume III, Dublin 1972.