Historia
Wieża mieszkalna w Bruree Upper, zwana także Ballynoe, zbudowana została u schyłku średniowiecza, pod koniec XV wieku lub w początkach XVI stulecia. W 1570 roku jej właścicielem miał być ród Lacy, którego członkowie zaangażowali się w antyangielskie powstania z drugiej połowy XVI wieku, przez co tymczasowo utracili Bruree na rzecz angielskich osadników. Na początku XVII wieku Lacy uzyskali przebaczenie, ale już w 1641 roku wzięli udział w kolejnym buncie. W efekcie w połowie XVII wieku Bruree znajdowało się w dzierżawie u kapitana wojsk Olivera Cromwella, Roberta Stannarda. Do zniszczenia i porzucenia wieży dojść miało w latach 90-tych XVII wieku, po klęsce jakobitów i ucieczce z Irlandii przedstawicieli rodu Lacy.
Architektura
Wieża zbudowana została na stoku dość wysokiego wzniesienia, po stronie północnej i wschodniej opadającego ku zakolu rzeki Maigue. Wzniesiono ją na rzucie prostokąta o wymiarach 11 x 7,8 metra i wysokości około 21 metrów, jako średniej wielkości budowlę mieszkalną o cechach obronnych. Te ostatnie odnosiły się zwłaszcza do masywnych murów obwodowych, przeprutych przede wszystkim szczelinowymi otworami o obustronnych rozglifieniach na najniższej kondygnacji i jednostronnych na wyższych piętrach. Ponadto wieżę powyżej piątej kondygnacji wieńczyło przedpiersie, zapewne wyposażone w dookolny chodnik straży ukryty za blankami. Większe okna znajdować się mogły jedynie na najwyższych piętrach. Być może zwieńczono je bardzo popularnymi w Irlandii u schyłku średniowiecza oślimi grzbietami.
Wejście do wieży umieszczono na poziomie gruntu po stronie północnej, w bocznej części jednej ze ścian wzdłużnych. Było ono zamykane drzwiami z możliwością blokowania ryglem osadzanym do otworu w murze. Być może przed drzwiami znajdowała się jeszcze żelazna krata, otwierana i zamykana ruchem wahadłowym, zwyczajowo blokowana łańcuchem przeciąganym przez otwór w murze. Za portalem znajdował się w grubości muru korytarzowy przedsionek z bocznym przejściem prowadzącym do spiralnej klatki schodowej łączącej wszystkie kondygnacje.
Wnętrze najniższej kondygnacji wypełniało ciemne i wąskie ze względu na największą grubość murów na tym poziomie pomieszczenie. Doświetlały go tylko dwa szczelinowe otwory, musiało więc pełnić funkcje gospodarczo – magazynowe. Nad drewnianym stropem znajdowało się podobne pomieszczenie o nieco większych rozmiarach. Trzecią kondygnację przykryto ostrołuczną kolebką, ale ze względu na słabe oświetlenie raczej nie pełniła ona roli reprezentacyjnej auli. Powyżej funkcjonowały jeszcze dwa rozdzielone drewnianymi stropami piętra, zapewne o funkcjach mieszkalnych.
Stan obecny
Wieża zachowała się w postaci mocno porośniętej roślinnością ruiny, z zawalonym narożnikiem wschodnim powyżej drugiej kondygnacji. O ile do chwili obecnej nie doszło do kolejnych zawaleń nie zabezpieczonego zabytku, to nad trzecią kondygnacją wciąż powinno być widoczne sklepienie. Większość otworów okiennych i strzeleckich utraciła obramienia, a pozostałe są trudne do dojrzenia z powodu bluszczu. Od strony zewnętrznej wieża jest ogólnodostępna, znajduje się bowiem na terenie cmentarza.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.
Westropp T.J., The Ancient Castles of the County of Limerick (Western Baronies), „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 26, 1906/1907.