Historia
Grobowiec w Brenanstown zbudowany został w okresie neolitu, przypuszczalnie około 4000-3000 roku p.n.e. Wzniesiony został przez zamieszkującą wówczas Irlandię społeczność pasterską, która musiała już posiadać podział klanowy z przypisaniem do konkretnego terytorium. W efekcie dysponowała organizacją potrzebną do wznoszenia dużych, czasochłonnych budowli, a także techniką pozwalającą na przemieszczanie olbrzymich głazów. Nie wiadomo jak długo grobowiec pełnił pierwotną funkcję, ani czy był wtórnie wykorzystywany po zakończeniu epoki kamienia.
Architektura
Grobowiec zbudowany został w dolinie niewielkiego strumienia, blisko północnych, stosunkowo stromych zboczy. Składał się ze zbliżonej w planie do prostokąta komory grobowej, z wejściem nietypowo umieszczonym od zachodu a nie od wschodu, usytuowanej dłuższymi bokami na osi wschód – zachód, a także z rodzaju niewielkiego przedsionka po stronie zachodniej, utworzonego poprzez częściowe wysunięcie dwóch tak zwanych kamieni portalowych. Całość pierwotnie musiała być przykryta kamienno – ziemnym kopcem (ang. cairn) o nieznanym w planie kształcie.
Komora grobowa mierzyła wewnątrz 3,2 metra długości oraz 1,5 metra szerokości w części wschodniej, 2,9 metra w części środkowej i 1,2 metra w części zachodniej. Utworzona została z czterech dużych kamieni tworzących ściany wzdłużne, przy czym dwa umieszczono od północy a trzy od południa. Pojedyncze płaskie kamienie zamknęły komorę od zachodu i wschodu. Na całość nałożono olbrzymi granitowy głaz o wymiarach 4,7 x 4,5 metra i grubości od 0,9 do 1,5 metra, szacunkowo ważący około 60 ton. Zachodni przedsionek posiadał wewnętrzną szerokość od 1,2 do 1,5 metra oraz około 0,9 metra głębokości.
Na powierzchni głazu tworzącego strop komory grobowej umieszczone zostały dwa rowki, czy też kanaliki, w planie o kształcie odwróconej litery V, prawdopodobnie wyryte ludzką ręką. Utworzono je w tylnej części, po przeciwnej stronie wejścia. O ile nie miały znaczenia symbolicznego lub rytualnego, to mogły być oznaczeniem dla budowniczych którą stroną, czy też w którym kierunku należy osadzić głaz w trakcie budowy. Podobne rowki kilkakrotnie odnotowano na innych irlandzkich dolmenach.
Stan obecny
Do chwili obecnej zachował się tworzący pierwotną komorę grobową dolmen, bez pokrywy kurhanu, który uległ prawie całkowitemu rozproszeniu (jego pozostałościami może być grupa kamieni po stronie wschodniej). Wstęp na teren grobowca Brenanstown jest wolny, ale nie wiedzie do niego żadna droga, trzeba więc zejść zboczem pomiędzy domkami jednorodzinnymi lub przejść od pobliskiego mostu wzdłuż doliny strumienia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borlase W., The dolmens of Ireland, London 1897.
Ó Nualláin S., Irish Portal Tombs: Topography, Siting and Distribution, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Vol. 113/1983.