Historia
Kromlech Bohonagh przypuszczalnie wzniesiony został w epoce brązu, około 1400-800 roku p.n.e. Powstał jako część szeroko rozpowszechnionej tradycji budowlanej, w wyniku której na wyspach brytyjskich powstało co najmniej 900 kamiennych kręgów. Nie wiadomo jak długo budowla funkcjonowała, ale po pewnym czasie w jej wnętrzu i najbliższym sąsiedztwie utworzono dwa pochówki. Być może powstały one gdy pierwotna, rytualna funkcja kromlechu zeszła na dalszy plan lub miejscowa społeczność zapomniała o niej, lecz dalej uważała kromlech za miejsce o dużym znaczeniu.
Architektura
Kromlech Bohonagh zbudowany został na spłaszczonym wierzchołku wzgórza, dominującego nad dwoma dolinami od wschodu i zachodu, których strumienie łączyły się po stronie południowej. Krąg o wewnętrznej średnicy około 8,5 metrów tworzyło 13 kamieni, za wyjątkiem jednego leżącego, ustawianych dłuższymi bokami wertykalnie. Nie były one poddawane obróbce, lecz dobierane pod względem odpowiednich rozmiarów i kształtów. Wybrano kamienie o szerokości od 0,6 do 1,8 metra, od 0,3 do 0,9 metra grubości i 1,3 do 2,8 metra wysokości.
Dwa wschodnie kamienie, najwyższe z całego kręgu, mogły wyznaczać symboliczne wejście w obręb kręgu. Po stronie zachodniej wyróżniał się tak zwany kamień osiowy jedyny nie ustawiony wertykalnie. Jego powierzchnia nie była płaska, ale opadała w kierunku wnętrza kręgu. Ponadto nie został on wkopany, lecz spoczął w naturalnym wgłębieniu w skalistym podłożu i został podparty mniejszymi kamieniami. Usytuowanie tak zwanych kamieni portalowych na wschodzie oraz niskiego głazu zachodniego było często praktykowanym rozwiązaniem. Przypuszczalnie kromlech w Bohonagh wskazywać mógł zachód słońca w czasie równonocy (ekwinokcjum) w marcu i wrześniu, ale układ kręgu i jego kamieni sprawiał, że budowniczowie nie uzyskali precyzyjnych linii i kątów.
Pośrodku kręgu w płytkim dole umieszczony został pochówek ciałopalny. Kolejny pochówek, o formie utworzonego z kamieni grobowca komorowego, usytuowano w odległości około 18 metrów od kręgu po stronie wschodniej. Po stronie południowej natomiast w odległości 11 metrów znajdował się budynek mieszkalny. Nie wiadomo, czy któraś z tych budowli była powiązana z kromlechem. Jako że środkowy pochówek był bardzo płytki i niedbale utworzony przy wykorzystaniu skalnego podłoża, to otaczająca go ziemia musiała zostać usypana wtórnie, a wnętrze kręgu pierwotnie było celowo pozbawione darni i podglebia. Kromlech miał więc początkowo znaczenie rytualne, zaś funkcja funeralna została dodana później, gdy pierwotna rola została zapomniana lub zmarginalizowana.
Stan obecny
Obecnie kromlech składa się z dziewięciu kamieni, natomiast po czterech kolejnych odkryto doły w podłożu. W chwili podjęcia badań w 1959 roku trzy ze wspomnianych dziewięciu kamieni leżały przewrócone, poza swoimi pierwotnymi miejscami. Po wschodniej stronie znajduje się częściowo zasłonięty krzewami masywny dolmen dawnego grobowca komorowego. Na jego głazie wieńczącym widocznych jest siedem okrągłych wgłębień rytych ludzką ręką. Kolejnych siedem rytów odnaleziono na płaskim kamieniu po południowo – wschodniej stronie kręgu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burl A., The stone circles of Britain, Ireland, and Brittany, New Haven-London 2000.
Fahy E.M., A Stone Circle, Hut and Dolmen at Bohonagh, Co. Cork, „Journal of the Cork Historical and Archaeological Society”, 66/1961.
Ó Nualláin S., A Survey of Stone Circles in Cork and Kerry, „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 84C, 1984.
Ó Nualláin S., The Stone Circle Complex of Cork and Kerry, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, 105/1975.