Historia
Murowana wieża mieszkalna Blundell w Edenderry zbudowana została w XV lub na początku XVI wieku, prawdopodobnie na miejscu starszego gródka drewniano – ziemnego, który według roczników z Connacht i Ulsteru niszczony miał być w 1416 i 1427 roku. Jej fundatorami byli przedstawiciele irlandzkiego klanu O’Connor lub wasale możnego anglo-normańskiego rodu de Bermingham. Miejscowe ziemie były terenem na którym zatrzymał się proces anglo-normańskiej kolonizacji Leinster, tymczasowo powstrzymany przez celtyckich Irlandczyków, co z kolei sprawiło, że obie strony musiały dbać o silne ufortyfikowanie swych siedzib.
W drugiej połowie XVI wieku wieżę Blundell gruntownie przebudowano, co między innymi wiązało się z dobudowaniem dwóch górnych kondygnacji, klatki schodowej i wymianą kominków. Prace te mogły być sfinansowane przez Nicholasa Herberta, który przejął Blundell jako centrum swojej posiadłości ziemskiej w 1550 roku, lub przez sir Henry’ego Colleya, który otrzymał Blundell w 1562 roku. Zmiany własnościowe wieży związane były z okresem wzmożonych konfiskat ziem należących do Irlandczyków przez angielskich władców i ich kolonizacją sprowadzanymi z Anglii osadnikami, celem kontrolowania i anglicyzowania niepokornej wyspy.
W 1599 roku sir George Colley bronić miał przebudowanego zamku przed powstańcami earla Tyrone. Po raz kolejny Blundell brało udział w działaniach militarnych w 1691 roku, kiedy to armia jakobicka zaatakowała Edenderry i spaliła większą część osady. Nie wiadomo czy wieża została wówczas uszkodzona. Jeśli przetrwała, to i tak opuszczona została najdalej na początku XVIII stulecia, gdy w miejscowym kościele umieszczono ostatnie pochówki miejscowego rodu Blundellów, posiadaczy wieży od około połowy XVII wieku.
Architektura
Wieża zbudowana została na wzniesieniu, na planie prostokąta o wymiarach wnętrza 11,5 x 5,6 metra. Pierwotnie w XV wieku posiadała co najmniej dwie kondygnacje. Mogła więc być typem prostej i niskiej budowli wieżowej, tak zwanym domem z aulą (ang. hall house) lub wieżą mieszkalną o znaczniejszej wysokości, której górne kondygnacje zostały zniszczone na skutek działań wojennych. Mury obwodowe wieży wzniesiono z opracowanego od strony lica kamienia, ale bez wykorzystania ciosów do wzmocnienia narożników budowli.
Od drugiej połowy XVI wieku wieża mieściła cztery kondygnacje, podzielone na przyziemie i trzy piętra, skomunikowane za pomocą klatki schodowej w grubości muru. Budowla zachowała pierwotne wymiary planu, jedynie dobudowane lub przebudowane zostały kondygnacje powyżej pierwszego piętra. Charakterystyczny był brak sklepień nad głównymi pomieszczeniami wieży, typowy dla XVI-wiecznych domów wieżowych hrabstw Laois i Offaly. Przypuszczalnie zwieńczenie wieży miało jeszcze charakter obronny, złożony z dookolnego chodnika straży w koronie muru, zabezpieczonego blankowanym przedpiersiem.
Dwie najniższe kondygnacje w XVI wieku były słabo oświetlone szczelinowymi otworami. Pełniły zapewne funkcje gospodarcze i pomocnicze. Trzecia kondygnacja mieściła aulę (ang. hall), czyli komnatę reprezentacyjną, natomiast najwyższe piętro służyło do celów mieszkalnych. Każde z dwóch najwyższych pięter miało dostęp do latryn w grubości muru oraz było ogrzewane kominkami. Niektóre z komór w grubości muru mogły mieć znaczenie obronne lub znajdowały się w nich nieogrzewane sypialnie.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwała około połowa murów obwodu wieży. Poziomu trzeciej kondygnacji sięga cała ściana południowa, większość wschodniej i krótki fragment zachodniej, który jest też dziś najwyższym elementem wieży. Ponadto dwa grube fragmenty muru przy gruncie wydają się być pozostałościami północnej części ściany zachodniej. Sąsiadujący z wieżą od południa fragment muru otaczającego dawniej przywieżowy dziedziniec pochodzi z okresu nowożytnego. Późniejszymi dodatkami jest też większość z zachowanych detali architektonicznych. Jedynie w przyziemiu przetrwał zamurowany jeden z pierwotnych otworów szczelinowych. Zablokowana została klatka schodowa z XVI wieku, zapewne z powodu wstawienia w kolejnym stuleciu kominka i przeniesieniu komunikacji pionowej do niezachowanej wieżyczki schodowej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
O’Neill M., Pollock D., Surveys M., Blundell Castle, Edenderry, Co. Offaly, Conservation Report, Edenderry 2007.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.