Historia
W początkowym okresie anglo-normańskiego osadnictwa z lat 70-tych XII wieku okoliczne ziemie zajęte zostały przez Maurice FitzGeralda. W 1288 roku sir John Fanning przekazał Straffana i Ballespaddagha Richardowi Le Penkistonowi, na podstawie aktu, którego świadkami byli Richard de la Salle, John Posswick i Nicholas Barby. Każdemu z tych świadków przyznano ziemie do administrowania, co z kolei nadało nazwy okolicznym osadom: Sealstown, Possextown i Barbystown. Pod koniec XIII wieku rycerz Nicholas Barby na terenie swych dóbr zbudować miał pierwszy zamek, przypuszczalnie o formie drewniano – ziemnego gródka. Mógł on zostać zniszczony lub uszkodzony w 1310 roku, w trakcie najazdu irlandzkiego klanu Uí Faeláin, który dominował na okolicznych ziemiach przed przybyciem anglo-normańskich osadników.
W 1473 roku dobra Barberstown przejęła rodzina Sutton, dzierżawcy rodu Penkinstonów, której przedstawiciele pod koniec XV wieku ufundowali murowaną wieżę mieszkalną wraz z otoczonym murem zapleczem gospodarczym. Powodem jej powstania była nie tylko chęć zwiększenia prestiżu i podniesienia standardu mieszkalnego, ale przede wszystkim nadal powszechne najazdy irlandzkich klanów oraz ogólne bezprawie i brak bezpieczeństwa.
Penkinstonowie utracili znacznie i majątek w 1581 roku, po tym jak zaangażowali się w bunt lorda Baltinglass. Prawdopodbnie jednak nieco wcześniej sprzedali Barberstown rodzinie Gaydon, która w sąsiedztwie wieży wybudowała wygodniejszy do zamieszkiwania nowożytny dom. Obie budowle zapewne przetrwały okres wojen z lat 40-tych XVII wieku, ale Gaydonowie zostali wywłaszczeni po zajęciu okolicznych ziem przez angielskie wojska Olivera Cromwella w 1650 roku. W wyniku wstrząsów politycznych własność Barberstown zmieniała się kilkakrotnie. W 1660 roku wieża przyznana została Johnowi Kingowi, lordowi Kingston, generałowi w armii Cromwella. Po wstąpieniu na tron Jakuba II earl Tyrconnell skonfiskował budowlę, sam z kolei stracił ją w 1689 roku po klęsce jakobickiej. Na początku XVIII wieku wieża przechodziła z rąk do rąk aż sześciokrotnie, by ostatecznie pod koniec stulecia trafić w ręce rodziny Cairncross. Około 1830 roku posiadłość kupił handlarz winem Hugh Barton, za którego wieżę poddano przebudowie. W XX wieku jednym z właścicieli wieży był muzyk Eric Clapton.
Architektura
Wieża zbudowana została na rzucie prostokąta o wymiarach około 8 x 7 metrów, z murami obwodowymi grubości 1,4 metra. Bryłę budowli uzupełniła narożna smukła wieżyczka po stronie północno – zachodniej oraz nieco mniejsza wieżyczka w narożniku południowo – zachodnim. Ponadto z wieżą łączył się niski kamienny mur ogradzający przywieżowy dziedziniec, na którym musiała się znajdować zabudowa gospodarcza, zapewne pierwotnie o konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. Nie można wykluczyć, iż zewnętrzną strefę obrony stanowiła sucha fosa, ze względu na brak w ukształtowaniu okolicznego terenu cech obronnych.
Całość wieży mieszkalnej opięta została wydatnym cokołem o pochyłych zewnętrznych elewacjach, typowym dla budownictwa anglo-normańskiego. Zwieńczenie głównego bloku miało formę przedpiersia, oddzielonego od murów obwodowych prostym gzymsem i być może zakończonego pierwotnie krenelażem. Narożne wieżyczki uzyskały większą o jedną kondygnację wysokość od głównej części wieży. Choć północna mieściła spiralną klatkę schodową, a południowa komory latrynowe, to wieńczące je platformy zapewne służyły celom strażniczym.
Ściany narożnych wieżyczek oraz przyziemia wieży przeprute były rozglifionymi do wnętrza otworami szczelinowymi. Większe otwory okienne umieszczono jedynie na piętrach. Pierwotnie miały one niewielkie rozmiary, być może z ostrołucznymi zamknięciami lub popularnymi w okresie późnego gotyku tak zwanymi oślimi grzbietami. Wejście do budynku znajdowało się na poziomie gruntu, po stronie północnej, obok wieżyczki z klatką schodową. Wnętrze wieży podzielone było na cztery kondygnacje.
Stan obecny
Wieża zachowała w całości mury obwodowe, ale została poddana znacznym neogotyckim i współczesnym modyfikacjom. Budowlę wieńczy dziś wykonany z cegły pseudokrenelaż, zewnętrzne elewacje zostały znacznie przelicowane, a otwory okienne powiększono i przekształcono. Wnętrze wieży ma wystrój współczesny, służy bowiem za hotel z luksusowymi pokojami do wynajęcia. Zabudowania sąsiadujące z wieżą pochodzą z okresu nowożytnego, ale przetrwał fragment muru otaczającego pierwotnie przywieżowy dziedziniec.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bourke W., Ireland’s Ancient East – Barberstown Castle [w:] Barberstown Castle Hotel, Straffan 2016.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.