Historia
Wieża mieszkalna w Balregan (zwana także Ballrickan lub Ballriggan) zbudowana została pod koniec średniowiecza, prawdopodobnie z fundacji lordów Pale (obszaru wokół Dublina, znajdującego się pod jurysdykcją rządu angielskiego). Funkcje mieszkalne przypuszczalnie pełniła do XVII lub XVIII wieku. W pierwszej połowie XIX stulecia była już opuszczoną ruiną.
Architektura
Wieża Balregan posiadała formę rozpowszechnioną na terenie hrabstwa Louth, gdzie główny rdzeń wież mieszkalnych często uzyskiwał narożne ryzalitowe, przeciwległe wieżyczki. W Balregan układ ten rozbudowano do aż czterech wieżyczek, po jednej w każdym narożniku rdzenia na planie prostokąta o wymiarach 11,5 x 8,6 metra. Narożne wieżyczki posiadały większą wysokość o jedną kondygnację od środkowej części budowli. Całość prawdopodobnie zwieńczona była blankowanym przedpiersiem, za którym funkcjonował chodnik straży, a także włączona w obwód niskiego, kamiennego muru otaczającego dziedziniec. Charakterystycznym elementem budynku był podtrzymywany przez konsole gzyms, rozdzielający dwie pierwsze kondygnacje rdzenia wieży.
Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu w dłuższej ścianie południowej. Umieszczony w grubości muru przedsionek chroniony był otworem strzeleckim w suficie, tak zwaną mordownią, i połączony ze schodami oraz z głównym pomieszczeniem przyziemia. To ostatnie było przykryte podsklepieniem. Co prawda posiadało kominek w ścianie północnej, ale oświetlenie zapewniały tylko niewielkie otwory okienne o obustronnych i jednostronnych rozglifieniach. Z tego powodu pomieszczenie zapewne pełniło funkcje gospodarcze, przypuszczalnie służąc za kuchnię. Dodatkową przestrzeń zapewniała komora w wieżyczce południowo – wschodniej.
Piętro rdzenia wieży zapewniało główną przestrzeń reprezentacyjno – mieszkalną Balregan, być może podzieloną lekką ścianką działową na dwie komnaty: zachodni pokój dzienny i wschodnią sypialnię. Prawdopodbnie oświetlane było większymi oknami i również ogrzewane kominkiem. W wieżyczce południowo – wschodniej i północno – zachodniej znajdowały się małe pomieszczenia, przy czym w tym ostatnim mogła się znajdować spiralna klatka schodowa. Trzecia, najwyższa kondygnacja musiała mieścić prywatne pomieszczenia mieszkalne.
Stan obecny
Balregan znajduje się dziś w ruinie, ze znacznie zdegradowaną częścią północno – wschodnią. Pełnej wysokości, ale bez przedpiersia, sięga jedynie narożna wieżyczka północno – zachodnia. Budowla jest dość mocno porośnięta bluszczem, który przysłania kilka otworów okiennych. Zabytek mieści się tuż przy publicznej drodze, zapewne jest więc ogólnodostępny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.