Historia
Wieża Ballyvada, zwana również Ballyvaddy lub Suir, po raz pierwszy odnotowana została w przekazach pisanych w 1578 roku. Zbudowana została prawdopodobnie pod koniec XV wieku lub we wczesnych latach XVI stulecia, z fundacji jednej z gałęzi rodu Butlerów. Do XVII wieku znajdowała się już w posiadaniu możnej rodziny Bourke, bowiem w 1636 roku John Bourke sprzedał ją niejakiemu Johnowi Cantwellowi. Funkcje mieszkalne wieża pełniła najdalej do XVIII stulecia.
Architektura
Wieża zbudowana została po wschodniej stronie niewysokich wzgórz, od których oddzielił ją niewielki, ale płynący głęboką doliną strumień, ku któremu opadały strome skarpy. Jej masywne mury wzniesiono z wyrównanych od strony lica kamieni i dokładnie opracowanych kwadr w narożnikach. Utworzyły one rzut prostokąta o wymiarach 12,2 z 9,8 metra, z częścią cokołową o pochyłych zewnętrznych elewacjach. Wieża otrzymała cztery kondygnacje wysokości, lecz jeden z krótszych boków podwyższono o jeden poziom, tworząc wąską kondygnację z rodzajem platformy strażniczo – obronnej, w jednym z narożników zaopatrzonej w kolistą bartyzanę. Kolejna bartyzana znajdowała się na przeciwległym, niżej położonym narożniku wieży.
Wejście do wieży umieszczono w północnej części ściany zachodniej, na poziomie gruntu. Jego ochronę zapewniał nadwieszony na trzech kamiennych konsolach wykusz machikułowy. Portal wiódł do korytarzowego przedsionka, połączonego po prawej stronie z prostym biegiem schodów oraz na wprost z pomieszczeniem przyziemia. Była to nieduża ze względu na znaczną grubość murów obwodowych komora, doświetlana jedynie dwoma szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza i osadzonymi we wnękach otworami. Jednym na osi ściany północnej i jednym po stronie południowej. W ścianach umieszczono ponadto od wschodu i zachodu dwie wnęki o funkcji ściennych półek. Pomieszczenie przykryte było drewnianym stropem z belkami osadzanymi w otworach w murze.
Druga kondygnacja wieży posiadała więcej otworów doświetlających, ale podobnie jak w przyziemiu w większości były to wąskie, rozglifione do wnętrza szczeliny, zapewne w razie potrzeby wykorzystywane jako strzelnice. Dopiero trzecia kondygnacja, wyposażona w nieco szersze otwory o półkolistych zamknięciach, posiadała funkcję mieszkalną. Na tym poziomie proste schody przybierały formę spiralnej klatki schodowej. W grubości muru narożnika południowo – wschodniego utworzono komorę na rzucie litery L, natomiast po stronie zachodniej długi korytarz ciągnący się od klatki schodowej przez całą długość ściany aż do latryny w narożniku północno – zachodnim. Główne pomieszczenie trzeciej kondygnacji przykryte zostało sklepieniem. Mieszkalną rolę pełniła też kondygnacja czwarta, jako jedyna posiadająca okno dwudzielne.
Stan obecny
Wieża Ballyvada zachowała mury obwodowe o prawie pełnej wysokości, za wyjątkiem zniszczonego przedpiersia. Przetrwała większość pierwotnych otworów okiennych, choć niektóre są zamurowane, a okno dwudzielne utraciło środkową laskę. Jedna z bartyzan oraz wykusz nad wejściem zostały zredukowane do samych konsol. Wnętrze jest dostępne do poziomu kondygnacji z zachowanym sklepieniem. Niski aneks przy ścianie zachodniej jest dodatkiem nowożytnym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cairns C., The tower houses of county Tipperary, Dublin 1984.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.