Historia
Wieża Ballyteige zbudowana została pod koniec XV wieku lub w pierwszych latach XVI stulecia, na miejscu starszej siedziby rodziny Whitty, spalonej przez Art Mac Murrough Kava w 1408 roku. Około połowy XVI wieku wieżę włączono w obwód kamiennego muru obronnego z dwoma basztami i otworami strzeleckimi przystosowanymi do użycia ręcznej broni palnej. Wzmocnienie wieży wynikać musiało z realnej groźby przed atakami ze strony Irlandczyków. Wiadomo, iż do napaści doszło w 1580 roku, natomiast w 1594 roku właściciel Ballyteige, Richard Whitty, miał zostać pojmany na skutek ataku z morza, i przetrzymywany do czasu zapłacenia okupu. W połowie XVII wieku Ballyteige przeszło w ręce rodu Colclough, następnie w XVIII stuleciu stało się własnością rodzin Meadows i Grant.
Architektura
Wieża mieszkalna stanowiła południowo – wschodni narożnik stosunkowo obszernego dziedzińca o wymiarach 30 x 22 metry, chronionego murem obronnym z dwoma cylindrycznymi basztami w północnych narożnikach. Wjazd w obręb dziedzińca znajdował się po stronie południowej, tuż obok wieży mieszkalnej, która go flankowała. Dodatkowym zabezpieczeniem portalu bramnego był nadwieszony nad nim wykusz machikułowy. Mur charakteryzował się znaczną wysokością około 8 metrów. Zwieńczony był przedpiersiem i chodnikiem straży. Cylindryczne baszty były niewiele wyższe od kurtyn, średnicy około 5 metrów. Jedna z nich mieściła w przyziemiu studnię.
Wieża mieszkalna założona została na planie prostokąta długości 10,5 metrów i szerokości 7,8 metrów, z dłuższymi bokami mniej więcej na osi wschód – zachód. Z południowej części elewacji wschodniej nietypowo dla regionu Wexford wysunięto ryzalitową wieżyczkę latrynową, wyższą o jedną kondygnację od głównej bryły wieży. Do formy strażniczo – obserwacyjnych, nieco niższych wieżyczek, nadbudowano również dwa zachodnie narożniki wieży. Zarówno narożne wieżyczki jak i samą wieżę zwieńczono przedpiersiem z blankami oraz chodnikiem straży. Część cokołowa wieży została wzmocniona najgrubszymi murami o pochyłych elewacjach od strony zewnętrznej (ang. base batter). Elewacje pierwotnie były surowe, z małą ilością nieregularnie przeprutych otworów szczelinowych i okiennych. Większe okna tradycyjnie umieszczono tylko na najwyższych piętrach.
Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu w ścianie północnej. Za portalem wiodło do przedsionka w grubości muru, chronionego otworem tzw. mordowni. Kolejną mordownię umieszczono nad schodami łączącymi się z górnymi kondygnacjami. Co nietypowe schody zrealizowano na całej wysokości wieży bez żadnych elementów spiralnych. Przyziemie wieży zostało podsklepione i wyposażone w pięć otworów doświetlających i strzeleckich. Zapewne pełniło funkcje gospodarcze i obronne. Jako skład wykorzystywane było również półpiętro pod sklepieniem. Mieszkalny charakter miała druga kondygnacja z trzema oknami, kominkiem i dostępem do latryny w ryzalitowej wieżyczce. W latryny, kominki i większe otwory okienne wyposażone były też dwa najwyższe piętra wieży.
Stan obecny
Wieża mieszkalna Ballyteige należy do najlepiej zachowanych budowli tego typu na terenie hrabstwa Wexford. W jej sąsiedztwie przetrwały również odcinki muru obronnego z połowy XVI wieku, wraz z dwoma cylindrycznymi basztami. Niestety uszkodzona lub zamurowana została duża część pierwotnych otworów okiennych wieży, przepruto nowe wejście od strony zachodniej. W całości zachował się natomiast wykusz machikułowy nad portalem bramnym. Choć zabytek jest dziś częścią prywatnego gospodarstwa rolnego, wieża jest dobrze widoczna od strony zewnętrznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Colfer B., Wexford castles. Landscape, context and settlement, Cork 2013.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.