Historia
Wieża Ballyragget prawdopodobnie zbudowana została pod koniec XV wieku, na miejscu starszej siedziby mieszkalno – obronnej. Według tradycji powstać miała z inicjatywy Margaret (Mairgead Ni Ghearoid), żony Piersa Rua Butlera, earla Ossory i Ormond. W XVI wieku stanowiła główną siedzibę rodu Butlerów, wicehrabiów Mountgarret, z fundacji których wzniesiono rozległe jak na irlandzką wieżę mieszkalną zewnętrzne obwarowania. Nie uchroniły one budowli przed tymczasowym zajęciem przez Anglików w 1599 roku. Gałąź Butlerów pisząca się z Ballyragget była właścicielami wieży aż do 1788 roku, kiedy to przeszła na rodzinę Kavanagh of Borris. W czasie irlandzkiego powstania z 1798 roku wieża i jej fortyfikacje obsadzone zostały przez brytyjskie oddziały wojskowe. Jeszcze do początku drugiej połowy XX wieku wieża pełniła funkcje gospodarcze przy tartaku.
Architektura
Wieża Ballyragget wzniesiona została jako okazała budowla o znacznych wymiarach, wzniesiona z nieregularnego kamienia opracowanego od strony lica i dokładnie ciosanych kwadr wzmacniających narożniki. Utworzono ją na planie prostokąta z dłuższymi bokami długości 13,2 metrów o osi wschód – zachód i krótszymi bokami długości 9,4 metrów na linii północ – południe. Mury w przyziemnej części cokołowej tradycyjnie utworzono najgrubsze, z typowymi dla budownictwa anglo-normańskiego pochyłymi zewnętrznymi elewacjami. W zwieńczeniu murów zastosowano krenelaż oraz dookolny chodnik straży obiegający dach najwyższej kondygnacji. Narożnik północno – wschodni nadbudowano do formy czworobocznej wieżyczki strażniczej.
W XVI wieku wieżę otoczył kamienny mur obronny na planie czworoboku, rozplanowany w ten sposób, iż wieża znalazła się pośrodku, bez kontaktu z kurtynami. Mur obwodowy uzyskał około 4,5 metra wysokości do poziomu przedpiersia z blankami, które posiadało dodatkowe 1,8 metra wysokości. Grubość muru w przyziemiu wyniosła 1,2 metra. W każdym narożniku wzmocniono go cylindryczną basztą, prawie w całości wysuniętą przed lico murów. Baszty uzyskały niedużą wysokość, niewiele wyższą od przyległych kurtyn, ale były zamknięte od strony dziedzińca. Jako, że kurtyny były bardzo długie, mniej więcej w połowie wzmacniały je prostokątne wykusze, nadwieszane na kamiennych konsolach. Wjazd w obręb dziedzińca wiódł od wschodu i zachodu. Bramę zachodnią chroniło załamanie muru tworzące podobny do prostokątnej baszty ryzalit oraz wykusz nadwieszany na konsolach tuż nad portalem bramnym. Przypuszczalnie podobnym wykuszem chroniona była też brama wschodnia, choć kurtyny muru były tam proste.
Wejście do wieży umieszczono po stronie wschodniej na poziomie gruntu. W celu jego ochrony nad ostrołucznym portalem na przedpiersiu nadwieszono na dwóch ostrosłupowych konsolach wykusz machikułowy. Ponadto wejście zabezpieczała żelazna krata, zamykana ruchem wahadłowym i blokowana łańcuchem przeciąganym przez otwory w murze. Wyjątkowym rozwiązaniem było umieszczenie na elewacji wschodniej na poziomie drugiej i trzeciej kondygnacji masywnych kamiennych konsol, które zapewne dźwigały drewniane ganki. Wnętrze wieży podzielone zostało na pięć kondygnacji, z których środkowe drugie piętro zostało podsklepione. Pomieszczenia pierwotnie oświetlały bardzo wąskie otwory okienne i strzeleckie, przy czym strzelnice umieszczono też w samych narożnikach budowli, celem zminimalizowania miejsc niewidocznych dla strzelców. Wąskie okna zamknięto przeważnie półkoliście. Najczęściej były jednodzielne, choć w ścianie północnej zastosowano jedno okno dwudzielne.
Stan obecny
Wieża mieszkalna zachowała się w pełnej wysokości, ponadto wciąż na dużej części obwodu widoczny jest XVI-wieczny mur obronny z narożnymi basztami. Niestety wieża jest zaniedbana, a jej stan zły. Znajduje się na terenie prywatnej działki i nie jest udostępniona dla zwiedzających. W murach wieży widocznych jest kilka wtórnych otworów okiennych, ale zachował się pierwotny portal w przyziemiu, wykusz machikułowy nad nim oraz spora ilość pierwotnych i XVI-wiecznych otworów strzeleckich i okiennych (niektóre obecnie są zamurowane). Wykusze machikułowe przetrwały również w linii południowego odcinka zewnętrznego muru obronnego oraz nad jego bramą zachodnią. Ze względu na wykorzystywanie dziedzińca zamkowego przez gospodarstwo rolne, jego teren zastawiony jest różnego rodzaju szopami i współczesnymi budynkami gospodarczymi.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kennington McCarthy J., Castles in Space. An Exploration of the Space in and Around the Tower Houses of South-East Kilkenny, Belfast 2007.
Lyng T., Ballyragget and District, „Old Kilkenny Review”, Kilkenny 9/1947.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.