Historia
Grobowiec zwany obecnie Ballyquin zbudowany został prawdopodobnie w okresie neolitu, około 4000-3000 roku p.n.e. Jego budowę przeprowadziła zamieszkująca wówczas Irlandię społeczność pasterska lub wczesnorolnicza, która musiała posiadać już podział klanowy z przypisaniem do konkretnego terytorium. Powstanie budowli zapewne ułatwiały łagodne warunki klimatyczne, które nie wymuszały migracji i koczowniczego tryby życia, a co za tym idzie wprowadzały przywiązanie do ziemi oraz organizację potrzebną do wznoszenia dużych, złożonych budowli. Zmiana trybu życia zapewne wpłynęła na rozwój poczucia terytorializmu i praw do dziedziczenia, a co za tym idzie chęci oddania hołdu przodkom. Widocznym przejawem tej aspiracji mogły być monumentalne budowle, w niektórych przypadkach pełniące rolę nie tylko miejsc pochówków, ale również przestrzeni służących do przeprowadzania ceremonii i rytuałów religijnych w ich pobliżu. Być może tradycja Ballyquin jako miejsca wyjątkowego przetrwała do okresu średniowiecza, w pobliżu bowiem funkcjonowało źródło, uważane przez miejscową społeczność za święte (Mothel Holy Well).
Architektura
Grobowiec Ballyquin pierwotnie składał się z komory grobowej oraz przykrywającego ją kamienno – ziemnego kopca (cairn) o kolistym, owalnym lub wydłużonym w planie kształcie. W tym ostatnim przypadku nasyp mógł się kończyć po stronie północno – wschodniej rodzajem ramion o rzucie klina, które otaczałyby niewielki dziedzińczyk przed wejściem. Przypuszczalnie krawędzie kopca były wzmocniono większymi głazami lub niskim, układanym bez użycia zaprawy murem, który w budowlach tego typu zabezpieczał materiał budowlany przed obsunięciem i rozproszeniem.
Komora grobowa utworzona była z dużych głazów, które po ustawieniu dłuższymi osiami w pionie tworzyły ściany pomieszczenia. Na nich oparto wyjątkowo masywny głaz o wielkości 4,2 x 3 x 1,3 metra, pełniący rolę stropu. Ballyquin należało do grupy tak zwanych grobowców portalowych, a więc budowli z komorami grobowymi o wejściach flankowanych przez dwa duże głazy. Nietypowo w Ballyquin ułożono je prostopadle w stosunku do kamienia wieńczącego, a nie jak to najczęściej preferowano pod kątem. Prawdopodobnie szczeliny pomiędzy głównymi głazami tworzącymi ściany uzupełniane były mniejszymi, kładzionymi bez użycia zaprawy kamieniami.
Wejście do komory grobowej skierowano tradycyjnie ku stronie wschodniej, z niewielkim odchyleniem od osi ku północy. Umieszczanie otworów wejściowych w megalitycznych budowlach neolitycznych od strony wschodzącego słońca nie mogło być przypadkiem, choć w większości z nich promienie nie sięgały zbyt daleko do wnętrza, które i tak po przeprowadzeniu pochówku było blokowane. W grę wchodzić musiały więc przede wszystkim względy symboliczne.
Stan obecny
Do czasów współczesnych z grobowca zachował się jedynie dolmen, czyli kamienna konstrukcja tworząca jego komorę grobową. Posiada on masywny, obecnie mocno przechylony kamień wieńczący oraz dwa kamienie portalowe flankujące wejście, ale brakuje większości głazów tworzących ściany komory. Kamienny kopiec (cairn) grobowca całkowicie zanikł i nie ma po nim widocznych gołym okiem śladów. W odległości parudziesięciu metrów od dolmenu po stronie południowo – zachodniej znajduje się samotny kamień. Nie wiadomo czy miał on związek z grobowcem, był jego częścią, czy też został w późniejszym okresie przeniesiony. W niedalekiej odległości od Ballyquin, w miejscowości Curraghnagarraha zobaczyć można wysoki na 2,5 metra kamień pokryty pismem ogamicznym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borlase W., The dolmens of Ireland, London 1897.
Ó Nualláin S., Irish Portal Tombs: Topography, Siting and Distribution, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Vol. 113/1983.