Historia
Wieża Ballyportry zbudowana została prawdopodbnie pod koniec XV wieku z fundacji rodu O’Brien. Przedstawiciele tejże rodziny rozbudowali również w późnych latach XVI wieku zewnętrzne obwarowania wieży, przystosowując ją do użycia ręcznej broni palnej. W XVII i XVIII wieku wieża była zamieszkiwana, ale nie poddawano jej większym przekształceniom. Rodzina O’Brien utrzymywała ją w dobrym stanie do czasu przeprowadzenia się do Dromoland w XIX stuleciu. W latach 60-tych XX wieku została poddana kompleksowej renowacji z inicjatywy amerykańskiego architekta Boba Browna.
Architektura
Wieżę zbudowano na niewielkim skalistym wywyższeniu terenu, na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach 14 x 7,5 metrów, z osią na linii północny – wschód, południowy – zachód. Otrzymała pięć kondygnacji wysokości, z częścią zachodnią wyższą o jedno piętro. Jak większość tego typu budowli pierwotnie zapewne otoczona była lekkimi obwarowaniami drewnianymi, które w Ballyportry u schyłku średniowiecza zastąpiono kamiennym murem obwodowym z dwoma basztami, czy też bastejami, wzniesionymi w przeciwległych narożnikach. Mur otoczył obszar o wymiarach 24 x 15 metrów, z wieżą umieszczoną mniej więcej pośrodku, bez połączenia z jakąkolwiek kurtyną.
Mury wieży mieszkalnej wzniesione zostały z opracowanego kamienia układanego równymi warstwami, bez wzmocnienia narożników większymi ciosami. W części cokołowej nadano im największą grubość z pochyłymi zewnętrznymi elewacjami. Ściany rozdzielono stosunkowo licznymi, ale pierwotnie bardzo wąskimi otworami okiennymi, rozmieszczonymi dość równo w osiach. Otrzymały one sfazowane obramienia, zamykane prosto, półkoliście i łukami w ośle grzbiety. Najważniejszą, najwyższą kondygnację mieszkalną wyróżniono dwoma oknami dwudzielnymi z dekorowanymi archiwoltami. Część szczelinowych otworów zapewne pełniła funkcje strzeleckie, tak jak dwa otwory umieszczone w samych narożnikach zachodnich. Wieżę zwieńczono blankowanym przedpiersiem, na którym od strony wschodniej nadwieszono na dwóch konsolach wykusz. Jego rolą była ochrona wejścia do wieży.
Wnętrze wieży przykryte zostało sklepieniem nad pierwszą i czwartą kondygnacją, natomiast pozostałe piętra rozdzieliły drewniane stropy. Na każdej kondygnacji zasadniczy podział przebiegał mniej więcej w dwóch trzecich długości budowli. Mniejszą wschodnią część zajmowała spiralna klatka schodowa w grubości muru narożnika oraz mała komora. Środkową i zachodnią część wieży na każdej kondygnacji wypełniało główne duże pomieszczenie. Obie części wieży rozdzieliła masywna ściana, co zapewne miało znaczenie na wypadek pożaru lub obrony przed napastnikami. Pozwalało łatwiej odciąć część mieszkalną od frontowej partii obronno – komunikacyjnej. Przyziemie tradycyjnie pełniło funkcje gospodarcze i obronne. Na poziomie drugiej i trzeciej kondygnacji umieszczono kominki, piętra te musiały więc już pełnić funkcje mieszkalne, ewentualnie na jednym z tych pięter mieściła się kuchnia. Najbardziej reprezentacyjną formę miało najlepiej oświetlone piętro piąte, choć z racji braku kominka jego ogrzewanie zapewniać musiało otwarte palenisko, z którego dym unosił się przez otwartą więźbę dachową.
Stan obecny
Wieża Ballyportry należy do najlepiej zachowanych na terenie hrabstwa Clare. Posiada zadaszone mury w pełnej wysokości, wyposażone wnętrza oraz obwód XVI-wiecznego muru obronnego z dwoma bastejami. Zmiany nowożytne to przede wszystkim para dużych okien w elewacji zachodniej oraz rekonstruowane przedpiersie. Zabytek stanowi własność prywatną, dlatego wnętrza najpewniej nie są udostępnione dla zwiedzających, o ile nie chce się skorzystać z pokoi do wynajęcia. Wieża jest doskonale widoczna z przebiegającej zaraz obok szosy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leask H.G., Irish castles and castellated houses, Dundalk 1951.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.
Westropp T.J., Notes on the Lesser Castles or „Peel Towers” of the County Clare, „Proceedings of the Royal Irish Academy”, Vol. 5, 1898-1900.