Historia
Wieża Ballynahivnia zbudowana została prawdopodobnie pod koniec XV wieku lub najpóźniej we wczesnych latach XVI stulecia. Powstała z fundacji przedstawicieli możnego i rozrośniętego rodu de Burgo (Burke), rodziny o anglo-normańskim pochodzeniu, ale pod koniec średniowiecza już znacznie przesyconej kulturą celtycką. Ballynahivnia była jedną z wielu podobnych budowli wieżowych wzniesionych przez Burke’ów pod koniec średniowiecza, w celu ochrony majątków ziemskich na terenie hrabstwa Galway. Jak większość innych podobnych budowli, wieża Ballynahivnia pierwotne funkcje zapewne pełniła do czasu wojen irlandzkich katolików z angielskimi protestantami z połowy XVII wieku. Późniejsze zmiany własnościowe spowodowane masowym wysiedlaniem Irlandczyków, a także wzrost wymagań względem standardu mieszkalnego, doprowadziły do porzucenia większości wież.
Architektura
Wieżę zbudowano po południowej stronie niewielkiej rzeki Dunkellin, na planie krótkiego prostokąta o wymiarach około 11 x 9 metrów. Wzniesiona została ze z grubsza opracowanych bloków kamienia, układanych w dość regularne warstwy, w celu wyrównania uzupełniane mniejszymi, przeważnie płaskimi odłamkami. W narożnikach, celem ich wzmocnienia, użyto najlepiej opracowanych i największych ciosów. Masywne mury obwodowe tradycyjnie najgrubsze utworzono w dolnej części, gdzie elewacje poprowadzono pod skosem i dopiero od wysokości pierwszego piętra nadbudowano w pionie. Pierwotnie wieżę zapewne wieńczył chodnik straży w koronie muru, ukryty za przedpiersiem z krenelażem. Być może jak w innych wieżach mieszkalnych w regionie, narożna klatka schodowa podwyższona była do formy smukłej wieżyczki obserwacyjnej.
Mury wieży porozdzielane zostały otworami okiennymi i strzeleckimi w typowy dla średniowiecza nieregularny sposób, dzięki czemu surowe elewacje zewnętrzne nabrały bardziej urozmaiconej formy. Wszystkie okna utworzono bardzo wąskie, szczelinowe. Te które doświetlały mniej ważne pomieszczenia i klatkę schodową miały proste, niekiedy sfazowane ościeża. W komnatach mieszkalnych zastosowano okna z oślimi grzbietami, osadzane w prostokątnych, zdobionych płaskorzeźbionymi ornamentami wnękach. Od strony czołowej w dwóch narożnikach umieszczono typowe dla irlandzkich wież mieszkalnych otwory strzeleckie, pokrywające martwe pola ostrzału na przedpolu. Składały się one z długiej szczeliny pionowej i krótkiej horyzontalnej. Wejście do wieży umieszczono na poziomie gruntu w północnej części ściany wschodniej.
Układ wnętrza wieży był typowy dla wielu budowli tego typu z regionu Galway. W grubości najszerszego muru wschodniego znajdował się korytarzowy przedsionek, połączony z wnęką dla odźwiernego lub strażnika z jednej strony i przejściem do spiralnej klatki schodowej z drugiej strony. Na wprost przedsionek prowadził do ciemnego pomieszczenia gospodarczego, doświetlanego trzema rozglifionymi do wnętrza szczelinami. Druga kondygnacja mieściła podłużną komorę w grubości muru nad przedsionkiem oraz pomieszczenie mieszkalne z trzema wąskimi oknami i kominkiem. Było ono przykryte drewnianym stropem, podobnie jak kondygnacja trzecia. Jako że czwartą kondygnację przykryto sklepieniem, mogła ona pełnić rolę reprezentacyjnej auli.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie częściowej ruiny, z murami obwodowymi zachowanymi do poziomu czwartej kondygnacji. Przetrwała większość oryginalnych otworów okiennych i strzeleckich, w tym dwie narożne strzelnice na trzeciej kondygnacji i liczne późnogotyckie okna z oślimi grzbietami. Brakuje niestety portalu wejściowego, w miejscu którego zieje duża wyrwa. Ponadto w trzech narożnikach widoczne są ubytki kamieniarki, zapewne spowodowane próbami rozgrabienia ciosów. Wnętrze wieży prawdopodobnie jest ogólnodostępne, ale z powodu braku stropów wejście na górne kondygnacje głównych pomieszczeń jest niemożliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.