Historia
Wieża Ballymalis zbudowana została w późnych latach XVI wieku z fundacji rodu O’Moriarty (gael. Ó Muircheartaigh) lub rodziny Ferrise (gael. Ó Fearghuis), przypuszczalnie na miejscu starszego założenia mieszkalno – obronnego. W 1677 roku wieża wraz z majątkiem na którym leżała została skonfiskowana przez Karola II i sprzedana sir Francisowi Brewsterowi. Po nim kolejnym właścicielem budowli był niejaki Alexander Eager, ale prawdopodobnie najdalej w XVIII stuleciu wieża przestała już pełnić funkcje mieszkalne, została porzucona i popadła w ruinę.
Architektura
Wieżę zbudowano na lewym brzegu rzeki Laune, po północnej stronie jej koryta. Założona została na planie prostokąta o wymiarach 14,8 x 9,6 metrów, z murami sięgającymi około 17 metrów wysokości, w przyziemiu grubości od 1,9 do 2,5 metra. Szerokością wyróżniała się wejściowa masywna ściana wschodnia, mająca około 4 metry grubości. Ściany w wysokiej części cokołowej wzniesiono pod skosem i dopiero od poziomu piętra, gdzie mury były już cieńsze, utworzono pionowe. Całość wzniesiona została z zielonego piaskowca, przy wykorzystaniu większych, dokładnie opracowanych ciosów wapienia do wzmocnienia narożników. Z kwadr utworzono też detale architektoniczne w postaci otworów okiennych i wejściowych.
Elewacje wieży w większości przepruto prostokątnymi, niedużymi oknami, niewiele szerszymi od szczelin. Na dwóch najwyższych piętrach umieszczono też okna dwudzielne i trójdzielne, dzielone kamiennymi krzyżami. Otwory zamknięto prosto, za wyjątkiem okien trójdzielnych z oślimi grzbietami, których przestrzenie nad archiwoltami udekorowano płaskorzeźbami przedstawiającymi ptaki i motywy roślinne. Nad obronnością wieży czuwały dwa wykusze zawieszone na trzeciej kondygnacji, w narożnikach północno – wschodnim i południowo – zachodnim. W typowy dla irlandzkich wież mieszkalnych sposób, nadwieszono je w ten sposób, iż każdy częściowo zabezpieczał jedną elewację dłuższą i jedną krótszą. Osadzone zostały na ostrosłupowych konsolach, z których część udekorowano płaskorzeźbionymi motywami roślinnymi. Ponadto wieża posiadała otwarty chodnik straży w koronie muru obwodowego, otaczający poddasze z dwuspadowym dachem i zapewniający dostęp do kolejnych wykuszy przy krótszych elewacjach. W przedpiersiu wieży przebito szereg otworów połączonych z kamiennymi odpływami na wodę deszczową.
Wejście do budynku umieszczono na poziomie gruntu, pośrodku ściany wschodniej. Zapewniało ono wstęp do przedsionka, flankowanego komorą strażnika lub odźwiernego oraz klatką schodową. Ostrołuczny portal zamykano żelazną kratą, chowaną do wnęki i blokowaną łańcuchem przeciąganym przez otwór w murze. Był on również chroniony jednym ze wspomnianych powyżej wykuszy nadwieszonych na przedpiersiu. Wnętrze wieży na każdej kondygnacji zasadniczo dzieliło się na mniejszą część zachodnią, w której w grubości muru znajdowała się spiralna klatka schodowa i niewielkie podsklepione komory, oraz pozostałą część zajmowaną przez pojedyncze duże pomieszczenia przykryte drewnianymi stropami.
Główne pomieszczenie przyziemia musiało pełnić rolę gospodarczą, było bowiem doświetlane jedynie trzema szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza otworami. Druga i trzecia kondygnacja były już ogrzewane kominkami osadzonymi w ścianie zachodniej, a otwory okienne mogły wpuszczać więcej słonecznego światła, za sprawą osadzenia we wnękach i większych rozmiarów. Na poziomie drugiej kondygnacji wąski korytarzyk, odchodzący od korytarza wiodącego do jednego z narożnych wykuszy, prowadził do latryny. Czwarta kondygnacja posiadała kominek w ścianie północnej oraz dwa największe, trójdzielne okna w ścianach wzdłużnych, oprócz trzech mniejszych otworów.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie zabezpieczonej ruiny, poddanej w ostatnich latach pracom renowacyjnym. Jest niezadaszona, ale posiada mury obwodowe o pełnej wysokości, przy czym narożnik północno – zachodni był na poziomie dwóch najniższych kondygnacji przemurowywany, podobnie jak narożniki wschodnie na poziomie parteru. Zabytek wyróżnia się doskonale zachowanymi narożnymi wykuszami oraz późnogotyckimi, dekorowanymi oknami na najwyższym piętrze.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leask H.G., Irish castles and castellated houses, Dundalk 1951.
McAuliffe M., The tower houses of County Kerry, vol. I-II, Dublin 1992.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.