Historia
Wieża mieszkalna Ballymacaquim zbudowana została pod koniec XV wieku lub najdalej około pierwszej połowy XVI wieku. Przypuszczalnie powstała z fundacji lub za przyzwoleniem możnego rodu FitzMaurice, kontrolującego na terenie hrabstwa Kerry około piętnastu domów wieżowych, ale nie była przez nich zamieszkiwana, lecz oddawana w dzierżawę lennikom, takim jak rodzina Pierce. Po raz pierwszy odnotowana została w przekazach pisemnych w 1577 roku, w związku ze sporem jaki prowadził earl Desmond, Gerald, z Thomasem FitzMauricem. W jego trakcie earl zagarnął Baile mic an Chaim, ale ostatecznie zwrócił majątek i więźniów FitzMauricom po zawarciu ugody. Zniszczenie i porzucenie wieży nastąpiło zapewne w trakcie jednego z XVII-wiecznych konfliktów irlandzko-angielskich. Być może została ona uszkodzona w trakcie oblężenia lub na skutek wybuchu prochu.
Architektura
Wieża wzniesiona została na rzucie prostokąta o wymiarach 11,2 x 9 metrów, z wysokością sięgającą nieco ponad 19 metrów oraz z murami obwodowymi o grubości około 2,2-2,5 metra, utworzonymi z opracowanego od strony lica kamienia eratycznego, przy wykorzystaniu masywnych ciosów do wzmocnienia narożników. Zbudowano ją na terenie pozbawionym większych wzniesień, ale pierwotnie podmokłym i bagiennym, pokrytym torfowiskami oraz być może niewielkimi lasami. Jak większość budowli tego typu, wieża Ballymacaquim przypuszczalnie pierwotnie otoczona była obwodem lekkich obwarowań drewniano – ziemnych.
Mury wieży opięte zostały w przyziemiu wydatnym cokołem o pochyłej zewnętrznej elewacji, w koronie natomiast zwieńczone przedpiersiem, nie wiadomo jednak czy blankowanym, czy też prostym. Za nim znajdował się z pewnością dookolny chodnik straży. Elewacje przeprute były nielicznymi otworami okiennymi, nieregularnie rozmieszczonymi, głównie o formach szczelinowych. W przyziemiu były one obustronnie rozglifione, na wyższych kondygnacjach posiadały rozglifienia jedynie w środku. Obustronne rozglifienie mogło co prawda poszerzać pole ostrzału obrońcy, ale jednocześnie ułatwiało ostrzelanie wnętrza przez napastników. Na co dzień zapewniało nieco lepsze oświetlenie, niż przy jedynie wewnętrznym rozglifieniu. Większe okna znajdowały się wyłącznie na górnych piętrach wieży. Być może zwieńczono je bardzo popularnym wówczas łukami w tzw. ośle grzbiety, ewentualnie zamknięto ostrołucznie lub prosto. Otwór wejściowy umieszczono na poziomie gruntu w ścianie północno – wschodniej, bliżej narożnika północnego.
Wnętrze wieży podzielone było na pięć kondygnacji, z których trzecią przykryto sklepieniem kolebkowym, a pozostałe rozdzielono drewnianymi stropami. Komunikację pomiędzy nimi zapewniała spiralna klatka schodowa osadzona w narożniku zachodnim. Każda kondygnacja zajmowana była przez jedno pomieszczenie, ale w grubości murów znajdowały się niewielkie komory, przeznaczone na latryny, sypialnie lub do celów obronnych. Dwa takie pomieszczenia utworzono między innymi na drugiej kondygnacji w ścianie północno – wschodniej, symetrycznie przy narożnikach, gdzie flankowały utworzony pośrodku kominek. Kolejna komora umieszczona została pomiędzy kondygnacjami w murze sklepienia.
Stan obecny
Wieża jest dziś częściową ruiną, doszło bowiem do zawalenia całego narożnika zachodniego wraz z klatką schodową, a także południowo – zachodniej ściany czwartej kondygnacji budynku. Pomimo tego wciąż jest widoczne sklepienie nad trzecią kondygnacją. Zabytek stoi obecnie na terenie prywatnego gospodarstwa rolnego, jego obejrzenie może więc wymagać uzyskania zgody miejscowych właścicieli.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
McAuliffe M., The tower houses of County Kerry, vol. I-II, Dublin 1992.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.
Talbot-Crosbie B., Ballymacquim Castle, „Kerry Archaeological Magazine”, Vol. 1, No. 5/1910.