Historia
Murowana mieszkalno – obronna siedziba w Ballylusky zbudowana została w XIII lub XIV wieku, prawdopodobnie z fundacji jednego z anglo-normańskich rodów, jakie przybyły na teren Irlandii od podboju w drugiej połowie XII wieku. W 1640 roku jako właściciel Ballylusky odnotowany został w przekazach pisemnych sir Richard Butler of Kilcash. Być może to z jego inicjatywy do średniowiecznej wieży mieszkalnej dobudowane zostało nowożytne skrzydło. Pomimo rozbudowy, w latach 50-tych XVII wieku Ballylusky miało się już znajdować w ruinie.
Architektura
Ballylusky było niską wieżą mieszkalną, czy też domem wieżowym (hall house) o dwóch kondygnacjach wysokości. Budynek założono na planie prostokąta o długości 15,4 metrów i szerokości 10,4 metrów, posiadał więc on spore rozmiary, z dłuższymi bokami usytuowanymi na linii południowy – zachód, północny – wschód. Mury wieży opięto wydatnym cokołem o pochyłej elewacji, elementem charakterystycznym dla architektury anglo-normańskiej. Zwieńczenie pierwotnie mogło mieć formę krenelażu z dookolnym chodnikiem straży.
Wejście do budynku znajdowało się na poziomie gruntu, mniej więcej pośrodku ściany północno – wschodniej. Było ono zabezpieczane ryglem osadzanym do otworu w murze oraz wykuszem machikułowym zawieszonym na najwyższej kondygnacji. Za portalem nie było żadnego przedsionka w grubości muru, od razu osiągało się główne pomieszczenie przyziemia. W tej samej ścianie, nieco bardziej ku północy, znajdowało się również wejście wiodące za pomocą drewnianych schodów lub drabiny bezpośrednio na pierwsze piętro. Wejście dolne wraz z wykuszem zostało utworzone wtórnie, zapewne w czasach gdy obrona wieży zeszła na dalszy plan, a ważniejsza stała się wygoda w codziennym użytkowaniu budynku.
Parter wieży pełnił funkcje obronne i gospodarcze. Doświetlany był szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza otworami okiennymi i strzeleckimi, z których część osadzona była w szerszych wnękach. Funkcje mieszkalno – reprezentacyjne pełniło piętro. Oprócz głównej komnaty mieściło ono latryny w grubości narożnika południowego oraz w grubości muru północnego. Oświetlenie prawdopodobnie zapewniały nieco większe okna o nieznanych formach. Celem osiągnięcia jak największej intymności wejścia do latryn znajdowały się w dłuższych ścianach, zaś same latryny umieszczone zostały za zakrętem, w krótszym murze.
Stan obecny
Zabytek zachował mury obwodowe, ale jest obecnie zaniedbany, porośnięty gęstym bluszczem, pozbawiony zadaszenia. Mury zostały wtórnie nadbudowane, większość otworów okiennych i strzeleckich została przekształcona, nie zachowały się portale wejściowe. Wieża obecnie jest częścią prywatnego gospodarstwa rolnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Dempsey K., Understanding „Hall-Houses”. Debating Seigneurial Buildings in Ireland in the 13th-century, „Medieval Archaeology”, 61(2), 2017.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Hall-House in Ireland, „Archaeology Ireland”, Vol. 12, No. 3/ 1998.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.