Historia
Kościół w Ballylarkin zbudowany został w XIII wieku. Powstał przypuszczalnie z fundacji rodziny Shortall, dzierżącej miejscowe dobra już od lat 1202-1218. W XIV i XV wieku był częściowo przebudowywany, co wiązało się z wprowadzaniem gotyckich detali architektonicznych (XIV-wieczne sedilia) oraz zwiększaniem możliwości obronnych budowli (XV-wieczne przedpiersie). Choć lokalnie był nazywany „opactwem”, to pełnił funkcje parafialne dla niewielkiej miejscowej społeczności. Kościół przestał funkcjonować i popadł w ruinę prawdopodobnie za sprawą postępującej od XVI wieku reformacji.
Architektura
Kościół w Ballylarkin był bardzo małą budowlą, składającą się z pojedynczej nawy na planie prostokąta o długości 7,9 metra i szerokości 5,8 metra, bez wyodrębnionego architektonicznie z bryły prezbiterium. Pierwotnie po stronie zachodniej znajdować się mogła czworoboczna wieża, na której wschodniej ścianie opierał się dwuspadowy dach nawy, od wschodu zakończony trójkątnym szczytem. Mury korpusu w okresie późnego średniowiecza podwyższone zostały do wysokości około 5,5 metra, po wybudowaniu na ścianach wzdłużnych przedpiersia i chodnika straży, osadzonego od strony wewnętrznej na płaskorzeźbionych i profilowanych wspornikach.
Oświetlenie kościoła u schyłku średniowiecza zapewniało od południa tylko jedno niewielkie okno, zamknięte łukiem w tak zwany ośli grzbiet i wypełnione pięciolistnym maswerkiem. Od środka zostało ono osadzone w ostrołucznej wnęce z szerokim rozglifieniem i ciosowym obramieniem. W ścianie wschodniej znajdowało się duże okno ostrołuczne, zapewne zdobione wielodzielnym maswerkiem. Podobnie jak mniejsze okno, było ono rozglifione do wnętrza i ujęte ciosowym obramieniem. Ściana północna nawy pozbawiona była otworów okiennych, umieszczono w niej jedynie portal wejściowy, zlokalizowany przy zachodnim narożniku. Własne wejście musiała posiadać wieża zachodnia, gdyż nie została ona połączona z wnętrzem nawy.
Kościół charakteryzował się bogatym detalem architektonicznym. W jego ścianę południową w XIV wieku wstawiono trójdzielne sedilia z profilowanym obramieniem i trzema ostrołucznymi archiwoltami przechodzącymi płynnie w dwa filarki rozdzielające wnękę. Nad archiwoltami pierwotnie znajdowały się dekoracje utworzone ze ślepych maswerków. Obok umieszczono wnękę pisciny, zamkniętą delikatnym łukiem w ośli grzbiet i wypełnioną w archiwolcie trójlistnym maswerkiem. W murze wschodnim obok okna osadzona została prosta czworoboczna wnęka służąca za półkę ścienną na kościelne precjoza. Przy ścianie zachodniej prawdopodobnie znajdowała się drewniana empora, mocowana na prostych ale masywnych konsolach przy ścianach wzdłużnych.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie niezadaszonej ruiny. Nie zachowała się jego wieża zachodnia, po której pozostała zarośnięta trawą kupka gruzu i ślady na ścianie nawy. Uszkodzony został portal północny, w większości pozbawiony obramienia. Duże okno wschodnie utraciło maswerk i ościeże, po którym od strony zewnętrznej zieje wyrwa. W lepszym stanie zachowało się natomiast małe okno południowe, a zwłaszcza piękne gotyckie wnęki pod sedilia i piscinę w ścianie południowej. Warto też w środku zwrócić uwagę na płaskorzeźbione wsporniki przedpiersia. Znajdująca się pierwotnie w kościele płaskorzeźba Sheela na Gig została przeniesiona do Muzeum Narodowego w Dublinie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Phelan M., Ballylarkin and the Shortall Family, „Old Kilkenny Review”, No. 17/1965.