Historia
Zamek Ballylahan (Athlethan) zbudowany został około połowy XIII wieku, z fundacji anglo-normańskiego rycerza Jordana de Exeter, przodka rodu Exeterów, w późniejszych latach znanych jako MacJordanowie. Stanowili oni jedną ze znaczniejszych rodzin na terenie Connacht, pełniąc między innymi urzędy miejscowych szeryfów. Zamek prawdopodobnie zdobywany był w 1316 roku przez króla Connacht Felima O’ Concobaira oraz w 1381 roku przez wojska klanu MacDonough. Do zniszczenia i porzucenia Ballylahan przypuszczalnie doszło w trakcie licznych wojen z końca XVI i połowy XVII wieku.
Architektura
Zamek wzniesiony został po południowej stronie rzeki Moy, pośród jej licznych mniejszych dopływów, za sprawą których okoliczne tereny zapewne pierwotnie były podmokłe i bagienne. W planie założenie miało nieregularny kształt, dostosowany do formy terenu, mianowicie niewielkiego i skalistego wywyższenia. Rzut wyznaczony został przez szereg prostych i zaoblonych odcinków muru obronnego, okalającego lekko wydłużony na osi północ – południe dziedziniec wielkości około 40 x 34 metry. W jego północnej części znajdowała się wieża mieszkalna, przypuszczalnie o formie donżonu, wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach około 14 x 11 metrów. Dwa kolejne budynki znajdować się miały przy murze obronnym w zachodniej części dziedzińca.
Obwód obronny zamku pierwotnie nie był wzmocniony żadnymi basztami lub wieżami, co wskazywało na wczesną datę powstania Ballylahan. Przypuszczalnie obrona pierwotnie opierała się na murach obronnych, które musiały być zwieńczone chodnikiem straży. Jako, że mur nie posiadał zbyt dużej grubości, chodnik ten mógł być poszerzany drewnianym gankiem. W okresie późnego średniowiecza część obwodu obronnego została przebudowana. Między innymi przebito w nim otwory strzeleckie dla ręcznej broni palnej, a odcinek północno – zachodni podparto od zewnątrz przyporami. Zewnętrzną strefę obrony zapewne stanowiła sucha fosa.
Wjazd do zamku umieszczono po stronie południowo – wschodniej. Posiadał on formę dwubasztowej bramy, typowej dla budownictwa anglo-normańskiego, przypuszczalnie wtórnie dobudowanej w drugiej połowie XIII wieku. Obie baszty miały kształt podkowiasty, mocno wydłużony, z zaoblonym czołem i prostą ścianą od strony dziedzińca. Obie też były dwustronnie wysunięte przed sąsiednie kurtyny. Pomiędzy basztami znajdował się wąski przejazd bramny, prawdopodobnie zamykany broną opuszczaną w wysokiej ostrołucznej wnęce. Cechą charakterystyczną było, iż baszty posiadały znacznie grubsze mury od sąsiednich kurtyn, za wyjątkiem cienkich ścian zwróconych w stronę przejazdu.
Stan obecny
Zamek znajduje się dziś w stanie zaawansowane ruiny. Najbardziej znaczącym elementem jest północna baszta bramna, a konkretnie jej ściana czołowa z dwoma otworami strzeleckimi w przyziemiu. Ponadto zachował się południowo – wschodni odcinek muru obronnego oraz relikty przekształcanego muru po północno – zachodniej stronie dawnego dziedzińca, gdzie widoczna jest zamurowana arkada, być może stanowiąca pierwotnie boczną furtę. W pobliżu w murze widoczne są również relikty kominka pozostałego po jednym z sąsiednich budynków. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Adams C.L., Castles of Ireland, London 1904.
Knox H.T., Occupation of Connaught by the Anglo-Normans after A.D. 1237, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 32, No. 4/1902.
Leask H.G., Irish castles and castellated houses, Dundalk 1951.
McNeill T., Castles in Ireland. Feudal power in a Gaelic World, London-New York 2005.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.