Historia
Ballyhealy od XIII wieku znajdowało się w posiadaniu anglo-normańskiego rodu Cheevers. Jego przedstawiciele ufundowali murowaną wieżę mieszkalno – obronną zapewne pod koniec XV wieku lub w początkach XVI stulecia, a więc w okresie największej popularności tego typu budowli na wyspie. W posiadaniu kolejnych przedstawicieli rodu wieża pozostawała aż do połowy XVII wieku. W 1649 roku miała zostać skonfiskowana przez wojska Olivera Cromwella, w trakcie walk angielskich protestantów z irlandzkimi katolikami. Biorąc pod uwagę, iż nie popadła w całkowitą ruinę, musiała być zamieszkiwana lub wykorzystywana do celów gospodarczych jeszcze w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku.
Architektura
Wieża uzyskała smukłą bryłę o podstawie wielkości 10,4 x 7,9 metra. W przyziemiu część cokołową budowli wyróżniono typową dla budownictwa anglo-normańskiego pochyłą zewnętrzną elewacją. Ściany przepruto stosunkowo dużą ilością okien o ozdobnych formach, z pięciolistnymi archiwoltami zamykanymi w ośle grzbiety. Ponadto zastosowano też prostsze okna czworoboczne i zwykłe szczeliny, wpuszczające niewiele światła do mniej ważnych komór i klatki schodowej. Jedną z dłuższych elewacji przedzielił nadwieszany od trzeciej kondygnacji wysoki ryzalit przewodu kominowego. Zwieńczenie wieży utworzono w postaci wysokiego, oddzielonego od murów gzymsem przedpiersia. Jego cztery narożniki zostały podwyższone o jedną kondygnację, do formy niewielkich czworobocznych wieżyczek wartowniczych.
Wejście do wieży utworzono w krótszym boku wschodnim. Prowadziło ono do przedsionka i dalej do sklepionego kolebkowo pomieszczenia na parterze. Pomieszczenie to zapewne pełniło funkcje gospodarcze, jako spiżarnia i skład, a w razie konieczności obronne, posiadało bowiem aż sześć szczelinowych otworów, z czego dwa rozglifione obustronnie. Pod kolebką utworzono jeszcze rodzaj półpiętra, wydzielonego za pomocą drewnianego stropu. Komunikację pionową tradycyjnie w irlandzkich wieżach mieszkalnych zapewniała spiralna klatka schodowa osadzona w grubości muru, ale w Ballyhealy aż do galerii obronnej wiodły proste biegi schodów.
Pomieszczenie mieszkalne i reprezentacyjne wieży znajdowało się na piętrze, tuż nad sklepieniem półpiętra. Wysoki komfort zapewniał tam kominek, latryna oraz dwa dwudzielne okna z bocznymi, kamiennymi siedziskami umieszczone w ścianie wschodniej i północnej. Ponadto w jednej ze ścian utworzono kamienny odpływ na nieczystości. Bardzo podobne wyposażenie w ogrzewanie, oświetlenie i sanitariat posiadało kolejne piętro wieży. Najwyższa kondygnacja miała już niższą rangę, ze względu na oświetlenie zapewniane przez trzy zwykłe prostokątne okna, jedynie nieco szersze od szczelin.
Stan obecny
Wieża Ballyhealy należy do grupy najlepiej zachowanych na terenie irlandzkiego hrabstwa Wexford. Posiada pełny obwód oryginalnych murów obwodowych. Zachowała prawie pełen zestaw późnogotyckich otworów okiennych, ryzalit przewodu kominowego, oryginalna może być też większość murów przedpiersia wraz z narożnymi wieżyczkami (odbudowane zostały merlony krenelażu). Pomieszczenia zostały przekształcone we współczesną rezydencję mieszkalną. Zabytek jest własnością prywatną, dlatego zwiedzanie wnętrza może być niemożliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Colfer B., Wexford castles. Landscape, context and settlement, Cork 2013.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.