Historia
Od czasu najazdu anglo-normańskiego na Irlandię w drugiej połowie XII wieku feudalnymi panami w okolicach Ballyfoyle był ród Purcellów. Według tradycji ich mieszkalno – obronna siedziba w Ballyfoyle powstać miała w XIV lub XV wieku, po przeniesieniu ze starszego zamku Drymerrin, jednak murowana wieża mieszkalna wzniesiona została w nowej siedzibie dopiero w XVI stuleciu. Philip Purcell utracił ją wraz z pozostałą częścią majątku w połowie XVII wieku pod rządami Olivera Cromwella, gdy uznany został za irlandzkiego papistę i buntownika. Nowym właścicielem Ballyfoyle został wówczas Thomas Cramer, po którym majątek przejął jego syn Balthazar, a następnie wnuk Oliver zwany Kulawym (ang. Lame Oliver). Oliver miał być ostatnim członkiem rodziny zamieszkującym w Ballyfoyle. W 1745 roku zawalić się miał budynek przylegający do wieży, natomiast sama wieża przestała być zamieszkiwana od około 1748 roku. Około 1810 roku z podupadłej budowli usunięto dwa piętra, celem pozyskania materiałów budowlanych.
Architektura
Mury wieży o grubości od 2,1 do 2,4 metra, wzniesione zostały z łamanego kamienia i ciosów w narożnikach, na planie prostokąta o wymiarach 12,2 x 9,7 metra. Na poziomie pierwszej kondygnacji, gdzie utworzono najgrubsze ściany obwodowe, zgodnie z tradycją budownictwa anglo-normańskiego utworzono pochyłe zewnętrzne elewacje. Otwory okienne wieży przepruto bardzo wąskie, rozglifione do wnętrza, ze zwieńczeniami w postaci popularnych w późnym gotyku oślich grzbietów. Zwieńczenie wieży przypuszczalnie miało formę niezadaszonej dookolnej galerii obronnej ukrytej za przedpiersiem. Być któryś z boków wieży lub jej narożników dominował wysokością nad pozostałą część, tworząc rodzaj strażniczo – obserwacyjnej wieżyczki lub platformy.
Parter wieży dostępny był prostym, ale wykonanym z dobrze opracowanych ciosów portalem, umieszczonym pośrodku ściany północnej. Jego ochronę zapewniała żelazna krata operująca ruchem wahadłowym. Za portalem w grubości muru obwodowego znajdował się przedsionek o typowym dla irlandzkich wież mieszkalnych układzie, bowiem po lewej stronie łączył się ze spiralną klatką schodową, a po prawej z wnęką dla strażnika. Na wprost przejście wiodło do małego, słabo oświetlonego i nieogrzewanego pomieszczenia gospodarczego o wymiarach 7,3 x 4,9 metra.
Główne pomieszczenie na poziomie pierwszego piętra posiadało bardzo podobny wygląd do parteru, dlatego również musiało pełnić funkcje pomocnicze, nie mieszkalne. Nie było ogrzewane, a oświetlenie zapewniały trzy szczelinowe otwory. Łączyło się z klatką schodową poprowadzonym pod skosem korytarzem, z drzwiami zamykanymi ryglem. Na tym samym poziomie z klatką schodową łączyło się również wąskie pomieszczenie w grubości muru północnego.
Drugie piętro było pierwszą kondygnacją o funkcji mieszkalnej. Jego główne pomieszczenie ogrzewał kominek, a z trzech okien jedno prawdopodobnie było już dwudzielne. Ponadto w grubości muru południowego znajdował się bardzo wąski korytarz wiodący do narożnego otworu strzeleckiego, zaś w grubości muru północnego komora z jednym otworem szczelinowym i jednym narożnym otworem strzeleckim. Latryna mieściła się w grubości muru wschodniego, gdzie była dostępna z klatki schodowej. Mieszkalne funkcje zapewne miały także dwa najwyższe piętra wieży, na których pomieszczenia mogły być najlepiej oświetlane i najprzestronniejsze, ze względu na spadek grubości muru obwodowego. Być może jedno z tych pomieszczeń posiadało sklepienie.
Stan obecny
Wieża zachowała do czasów współczesnych trzy kondygnacje, sięgające około 9 metrów wysokości. Obecnie z dwóch stron przylegają do niej nowożytne zabudowania, w tym szopa zasłaniająca pierwotne wejście. Duży otwór w zachodniej ścianie jest współczesnym przebiciem w miejscu gdzie znajdowało się oryginalnie okno. Znaczne ubytki muru widoczne są również w narożnikach, z których wyszabrowano kamienie ciosowe. Zabytek znajduje się na terenie prywatnym i zapewne nie jest udostępniony dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kennington McCarthy J., Castles in Space. An Exploration of the Space in and Around the Tower Houses of South-East Kilkenny, Belfast 2007.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.