Historia
Wieża Ballyfinboy przypuszczalnie zbudowana została pod koniec XV wieku, być może w latach 80-tych, jako jedna z wielu siedzib mieszkalno – obronnych klanu O’Kennedy. W 1599 roku miała zostać zdobyta przez angielskie oddziały earla Essex, a jej obrońcy pod dowództwem Philipa Kennedy zabici. Utrata funkcji mieszkalnej wieży nastąpiła zapewne już w XVII wieku.
Architektura
Wieża Ballyfinboy była okazałą budowlą, wzniesioną na rzucie prostokąta o wymiarach 13,6 x 9,2 metra, z dłuższymi bokami umieszczonymi na osi wschód – zachód. Utworzona została z opracowanego od strony lica kamienia, okładanego w dość regularne warstwy i wzmacnianego w narożnikach nieco większymi ciosami. Posiadała wyraźne cechy obronne, za sprawą masywnych murów obwodowych przeprutych głównie szczelinowymi otworami, w tym utworzonymi w samych narożnikach, celem pokrycia martwych pól ostrzału. Zwieńczeniem wieży przypuszczalnie był dookolny chodnik straży ukryty za przedpiersiem.
Na południowo – wschodnim narożniku wieży, na wysokości około 3,6 metra, osadzono płaskorzeźbione przedstawienie Sheela na Gig, czyli wizerunek maszkaronu przedstawiający kobietę z szeroko rozwartym sromem. Płaskorzeźba zapewne miała znaczenie symboliczne, odnoszące się do płodności i urodzaju, ewentualnie mogła być związana również z magią ochronną, czy też przesądami. Wyrzeźbiona została na jednym z narożnych ciosów, w typowym ujęciu ukazującym postać od przodu, z rękami opartymi na ugiętych udach i z groźnym grymasem twarzy.
Wejście do wieży umieszczono pośrodku ściany wschodniej na poziomie gruntu, w ostrołucznie zamkniętym portalu. Za nim zastosowano typowy układ z komorą dla odźwiernego w grubości muru po prawej stronie i ze spiralną klatką schodową w grubości muru po lewej stronie. Na wprost za przedsionkiem znajdowało się główne pomieszczenie przyziemia, doświetlane trzema szczelinowymi otworami osadzonymi w głębokich wnękach. Najpewniej pełniło ono rolę składu lub spiżarni, ze względu na słabe oświetlenie i brak ogrzewania.
Pierwsze piętro mieściło komnatę mieszkalną oraz komorę w grubości muru wschodniego. Obie te części połączone były ze spiralną klatką schodową w narożniku południowo – wschodnim. W narożniku południowo – zachodnim znajdowała się latryna, dostępna ze schodów za pomocą długiego korytarza, poprowadzonego w murze przez całą elewację południową. Jego oświetleniem były trzy szczelinowe otwory, czwarty umieszczono w narożniku południowo – zachodnim. Główne pomieszczenie piętra ogrzewane było kominkiem osadzonym w ścianie północnej. Podobny układ z dużymi pomieszczeniami i komorami po stronie wschodniej funkcjonował też na trzeciej i czwartej kondygnacji, przy czym trzecia kondygnacja wyróżniona została sklepieniem w miejsce stropu pozostałych poziomów.
Stan obecny
Wieża zachowała się do wysokości około 18 metrów. Część otworów okiennych i strzeleckich utraciła ościeża, a duże partie zewnętrznych elewacji (zwłaszcza wschodnia) pokryta jest gęstym bluszczem. W ścianie zachodniej ziała duża wyrwa, która niestety doprowadziła do zawalenia znacznej partii zachodniej części wieży po jednej z wichur w 2016 roku. Pośród liści bluszczu wciąż widoczna jest w południowo – wschodnim narożniku płaskorzeźbiona Sheela na Gig. Przetrwał też portal wejściowy oraz spora ilość szczelinowych otworów. Wejście do wieży może być dostępne jedynie po sforsowaniu płotu, ale dojście na wyższe kondygnacje zapewne nie jest możliwe ze względu na uszkodzoną klatkę schodową.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burton P., News Ireland, Ballyfinboy Castle, „The Castle Studies Group Bulletin”, Volume 11, Issue 1, 2009.
Cairns C., The tower houses of county Tipperary, Dublin 1984.
O’Brien S.R., Sheela-na-gig, Ballyfinboy Castle, near Borrisokane, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 36, No. 1, 1906.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.