Historia
Wieża w Ballyfarnoge zbudowana została w późnych latach XVI wieku, jako skromna siedziba mieszkalna i obronna rodziny Prendergast. W 1654 roku została skonfiskowana Edmundowi Prendergast, w trakcie walk katolickich Irlandczyków i potomków anglo-normańskich przybyszy z protestanckimi zwolennikami Olivera Cromwella. Następnie prawdopodobnie przekazana została zwolennikom obozu rządowego, ale funkcje mieszkalne zapewne utraciła najdalej w XVIII stuleciu.
Architektura
Wieża Ballyfarnoge była niewielką budowlą wzniesioną na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach około 7,5 x 7 metrów. Zbudowano ją z opracowanego od strony lica średniej wielkości kamienia, uzupełnianego mniejszymi, przeważnie płaskimi kamieniami. Narożniki wieży wzmocniono dużymi ciosami. Z ciosów utworzono też ościeża prostych otworów okiennych. Co charakterystyczne wieża nie otrzymała cokołu, zwieńczona była natomiast przedpiersiem chroniącym dookolny, niezadaszony chodnik straży. Po północnej stronie wieży znajdował się niższy budynek, a dziedziniec przy wieży zapewne był ogrodzony murem.
Pierwotne wejście znajdowało się na poziomie gruntu, w północnej części ściany zachodniej. Wiodło do krótkiego przedsionka korytarzowego w grubości muru, połączonego ze schodami w grubości ściany północnej i z głównym pomieszczeniem parteru. Pomieszczenie to było przykryte sklepieniem kolebkowym i oświetlane czterema szczelinowymi otworami, osadzonymi od wnętrza w szerokich wnękach o klińcowych, ostrołucznych archiwoltach. Jak w wielu wieżach mieszkalnych w hrabstwie Wexford pod sklepieniem znajdowało się jeszcze wydzielone drewnianym stropem półpiętro. Wraz z przyziemiem pełniło ono funkcje gospodarcze, magazynowo – spiżarniane.
Skromna komnata mieszkalna znajdowała się na piętrze ponad sklepieniem. Była przykryta płaskim drewnianym stropem, ogrzewana małym kominkiem i wyposażona w latrynę w południowo – wschodnim narożniku. Dopływ światła słonecznego zapewniały trzy małe, rozglifione do wnętrza okna. Ponadto w ścianie północnej znajdowało się przejście, wiodące prawdopodobnie na ganek obronny sąsiedniego, niższego budynku. W narożniku północno – zachodnim umieszczono w grubości muru małą komorę, być może służącą jako sypialnia. Klatka schodowa w wieży prowadziła jeszcze wyżej, do najwyższej kondygnacji, przypuszczalnie o podobnym wyposażeniu i układzie. Nietypowo wejście na chodnik straży możliwe było jedynie przez właz w suficie jednej z komór w grubości muru najwyższego piętra.
Stan obecny
Ballyfarnoge jest dziś przykładem bardzo skromnej i prostej budowli późnośredniowiecznej o charakterze niezadaszonej częściowej ruiny. Mury wieży zachowały się do poziomu gzymsu przedpiersia, pozbawiony dachu i zaniedbany pozostaje też przyległy od północy niższy budynek. Część z otworów okiennych i szczelinowych wieży jest dziś zamurowana, niektóre zostały przekształcone. Zachowało się sklepienie kolebkowe, ale wnętrze najwyższej kondygnacji uległo gruntownej przebudowie (między innymi założono tam nowożytne ceglane sklepienie). Zabytek jest obecnie własnością prywatną, częścią gospodarstwa rolnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Colfer B., Wexford castles. Landscape, context and settlement, Cork 2013.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.