Historia
Wieża mieszkalna Ballycullen wzniesiona miała zostać w latach 30-tych XV wieku z fundacji Donnchadha MacNamara, choć nie można wykluczyć budowy lub przebudowy dopiero pod koniec XV wieku. W 1496 roku Ballycullen zajęte miało zostać przy użyciu artylerii przez oddziały earla Kildare, choć ostatecznie miały one zostać zmuszone do wycofania się. Być może po zakończeniu walk pierwotna wieża mieszkalna wzmocniona została murem obronnym z dwoma niewielkimi basztami lub dopiero wówczas doszło do budowy wieży. Nie wiadomo do kiedy Ballycullen pełniło funkcje mieszkalne. W XIX wieku dawny zamek przebudowano i zaadaptowano na koszary policji, funkcjonujące aż do lat 20-tych XX wieku, kiedy to cała budowla została porzucona.
Architektura
Wieżę mieszkalną zbudowano na plateau utworzonym na zboczu znajdującego się po stronie wschodniej wzgórza Ballycullen, ze stokami opadającymi ku zachodowi w płytką dolinę. Po stronie południowej, gdzie stoki były najłagodniejsze, zapewne poprowadzono drogę dojazdową. Wieża uzyskała w planie kształt prostokąta o długości 13,5 metra i szerokości 8,6 metrów, z dłuższymi bokami zorientowanymi mniej więcej na osi północ – południe. Stanowiła południowo – zachodni narożnik dziedzińca o wymiarach około 17 x 13 metrów, otoczonego murem obronnym z dwoma niewielkimi basztami: podkowiastą północno – zachodnią i cylindryczną południowo – wschodnią. Baszty choć posiadały obłe kształty, wewnątrz mieściły czworoboczne niewielkie komory. Brama w obręb dziedzińca prowadziła prawdopodobnie od strony wschodniej.
Wieżę zbudowano z opracowanego od strony lica piaskowca, dużego i układanego w miarę regularne warstwy w dolnych partiach, nieco mniejszego na wyższych kondygnacjach. Narożniki wzmocnione zostały ciosami, podobnie z ciosów wykonano obramienia otworów okiennych i drzwiowych. Elewacje wieży rozdzielono głównie szczelinowymi otworami doświetlającymi i strzeleckimi. W kondygnacjach mieszkalnych utworzono nieco większe okna dwudzielne i jednodzielne, zdobione łukami w ośle grzbiety, z profilowanymi obramieniami. Zwieńczenie murów wieży pierwotnie miało formę krenelażu, za którym funkcjonował chodnik straży.
Wnętrze wieży podzielone było na część północną zajmowaną przez niewielkie komory i schody osadzone w grubości muru oraz na część środkową i południową, wypełnioną na każdej kondygnacji przez główne pomieszczenie. Wejście wiodło od północy przez portal zamykany ryglem blokowanym w otworze w murze. Za nim przedsionek prowadził do spiralnej klatki schodowej po stronie wschodniej, małej komory odźwiernego po stronie zachodniej oraz na wprost, na południe ku głównemu pomieszczeniu przyziemia. To ostatnie doświetlane było trzema rozglifionymi do wnętrza otworami szczelinowymi i pełniło funkcję spiżarni. Nad parterem znajdował się rodzaj półpiętra wydzielonego za pomocą stropu pod sklepieniem kolebkowym głównego pomieszczenia. Wyżej mieściła się jeszcze co najmniej jedna, a najpewniej dwie kondygnacje. W części północnej nad przedsionkiem znajdowały się trzy poziomy mniejszych komór. Pomieszczenia mieszkalne na piętrach wyposażone były w kominki i latryny.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie ruiny z pełnym obwodem murów, ale bez najwyższej kondygnacji oraz krenelażu, widocznego jeszcze na rycinach z XIX wieku. Zachowały się również dolne partie dwóch narożnych baszt i fragmenty muru dziedzińca, bez zniszczonego narożnika północno – wschodniego. W południowo – wschodniej części dziedzińca znajdują się połączone z wieżą mieszkalną i narożną basztą ruiny nowożytnego budynku. Nowożytna jest również cylindryczna, pozbawiona otworów strzeleckich wieża w narożniku północno – wschodnim. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.