Historia
Grobowiec wzniesiony został między końcem neolitu a wczesnymi latami epoki brązu, prawdopodobnie w okresie eneolitu, około 2100-1800 roku p.n.e. Jego budowniczymi byli przedstawiciele kultury pucharów dzwonowatych, żyjący z półpasterskiej hodowli zwierząt, łowiectwa i rybołówstwa. Duże, megalityczne grobowce korytarzowe nie były już wówczas wznoszone, bowiem ludność kultury pucharów dzwonowatych preferowała pochówki w mniejszych, pojedynczych grobach lub w niedużych grobowcach klinowych, takich jak zbudowany w Ballybriest. Składali oni w nim dary pogrzebowe, odprawiali w jego przedsionku rytuały i oczywiście chowali ciałopalne szczątki swych krewnych. Grobowiec przestał być użytkowany w schyłkowej epoce kultury pucharów dzwonowatych, która w Irlandii przypadła na około 1700 rok p.n.e.
Architektura
Grobowiec zbudowany został u podnóża zachodnich stoków wzgórza Slieve Gallion, na grubych osadach lodowcowych piasku i żwiru. Jego komora grobowa miała wymiary 2 x 1,4 metra, wyznaczone przez wkopane dłuższymi bokami w cienką warstwę gliny i piasek głazy, ułożone od południowego – wschodu, północnego – wschodu i od północnego – zachodu. Dłuższa oś komory była więc nieco odchylona od linii północ – południe, tak że wejście umieszczone w krótszym boku skierowane było ku południowemu – zachodowi. Duże głazy tworzące ściany podtrzymywały dwa duże płaskie kamienie tworzące strop, chociaż gdzieniegdzie pomiędzy nimi wkładano mniejsze kamienie, celem uzupełnienia szczelin i naturalnych nierówności głazów.
Komora grobowa pierwotnie przykryta była kamiennym kopcem (ang. cairn) o owalnym, czy też z grubsza okrągłym w planie kształcie o średnicy około 9,1 metra. Wzdłuż krawędzi kopca ułożono z większych kamieni obramienie (ang. kerb), celem wzmocnienia konstrukcji i zapobieżeniu rozpraszaniu drobniejszego materiału budowlanego. Kamienie obramienia nie zostały dobrane w sposób jednolity. Większe znajdowały się po stronie zachodniej, mniejsze i ciaśniej ułożone po stronie południowo – wschodniej. Podobnie jak głazy tworzące komorę grobową, nie zostały one poddane obróbce, a jedynie dobrane pod względem kształtów i rozmiarów.
Na południowym – zachodzie, a więc w miejscu wejścia do komory grobowej, w linii głazów tworzących jej ściany, umieszczono kolejne kamienie wydzielające przedsionek grobowca. Podłoże w obrębie tego wydzielonego placu przedgrobowego było grubsze niż w komorze grobowej i składało się z piaszczystej gliny w której utworzono dół ze spalonymi kośćmi. Prawdopodbnie przedsionek nigdy nie był przykryty kopcem ani innego rodzaju zadaszeniem, a raczej pełnił funkcję otwartej przestrzeni przeznaczonej do odprawiania rytuałów. Ponadto na wschód od komory grobowej znajdował się prostokątny dół obramiony kamieniami, mający wymiary wewnętrzne 0,9 x 0,4 metra i głębokość 0,3 metra. Jego zamknięcie tworzyło kilka małych kamiennych płyt i większa, mniej regularna płyta granitowa o wymiarach 1,2 x 0,5 metra. Mniejszy grób był zorientowany mniej więcej tak jak główna komora grobowa. Znajdował się poza obrębem kopca i tworzących jego obramienie kamieni.
Stan obecny
W XX wieku grobowiec utracił widoczny jeszcze w 1940 roku kamienny kopiec, przez co komora grobowa została odsłonięta. Co więcej w latach 70-tych właściciel sąsiedniego kamieniołomu kupił grunt i usunął piasek oraz żwir ze wszystkich stron zabytkowej budowli, znacznie naruszając teren grobowca. Zagrożenie spowodowane działalnością przemysłową spowodowało, iż w latach 90-tych XX wieku relikty grobowca przeniesiono do Creggan i odtworzono na terenie tamtejszego parku oraz centrum turystycznego (An Creagán Centre). Teren oryginalnego miejsca grobowca z powodu kamieniołomu zapewne jest dziś niedostępny, ale po przeciwnej stronie drogi zobaczyć można eneolityczną, bardzo podobną, tak zwaną klinową komorę grobową (ang. wedge tomb), a po jej północnej stronie dwukomorowy grobowiec Carnanbane.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ap Simon A.M., The Earlier Bronze Age in the North of Ireland, „Ulster Journal of Archaeology”, Third Series, Vol. 32/1969.
Hurl D.P., Murphy E., The Excavation of a Wedge Tomb at Ballybriest, County Londonderry, „Ulster Journal of Archaeology”, Third Series, Vol. 60/2001.