Historia
Murowana siedziba mieszkalno – obronna w Ballisnahyny (gael. Baile Lis na hEidhní) prawdopodobnie założona została w XIII wieku, na miejscu starszych obwarowań drewniano – ziemnych. Do jej budowy przyczynić się mógł anglo-normański ród, powstała bowiem na obszarze zajmowanym przez przybyłych po 1169 roku osadników. W drugiej połowie XVI wieku Ballisnahyny należało do rodziny de Burgo (Burke). Po raz pierwszy odnotowane zostało w źródłach pisanych w 1574 roku. Przypuszczalnie wieża porzucona lub zniszczona została w trakcie walk polityczno – religijnych z połowy XVII wieku.
Architektura
Wieża mieszkalna Ballisnahyny, a właściwie budynek o wieżowej formie (hall house), założony został na planie prostokąta o wymiarach około 13 x 9,8 metra. Jego mury uzyskały znaczną grubość w przyziemiu, za sprawą wydatnego cokołu o pochyłych zewnętrznych elewacjach. Budowla posiadała parter oraz pierwsze piętro, każde zajmowane przez jedno duże pomieszczenie, z których nieco mniejsze było przyziemie ze względu na znaczną grubość murów. Przypuszczalnie zwieńczeniem korony murów obwodowych był chodnik straży ukryty za przedpiersiem. Budynek usytuowany został w obrębie starszego celtyckiego gródka (cashel).
Przyziemie wieży mogło być dostępne portalem umieszczonym przy południowym narożniku lub jedynie bezpośrednio z poziomu piętra. Przykryte było płaskim drewnianym stropem i oświetlane trzema lub czterema szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza otworami. Ze względu na małą ilość światła słonecznego komora zapewne pełniła funkcję gospodarczo – magazynową. Nie ma pewności jak rozwiązana była komunikacja pionowa. O ile nie było klatki schodowej w grubości muru południowego narożnika, to jedynym dostępnym sposobem na komunikację między kondygnacjami musiały być drewniane schody lub drabina.
Piętro budynku wyjątkowo przykryte zostało sklepieniem. Umieszczona tam komnata zapewne pełniła funkcje mieszkalne, bowiem przy narożniku północnym umieszczono przejście do wykuszowej latryny. Nie było tam wystarczająco dużo miejsca na umieszczenie drzwi operujących na zawiasach, przed przejściem ustawiono więc prawdopodobnie jakąś zasłonę, jeśli nie dla dyskrecji, to przynajmniej dla osłonięcia od przeciągu. Oświetlenie komnaty zapewniało co najmniej pięć otworów okiennych. Były wąskie, ale posiadały nieco szersze prześwity niż otwory przyziemia. Podobnie jak na parterze osadzono je we wnękach z odcinkowymi zamknięciami. Ogrzewanie pietra musiało być zapewniane albo za pomocą otwartego, centralnie usytuowanego paleniska, z którego dym ulatywał przez otwór w sklepieniu, albo za pomocą przenośnych koksowników.
Stan obecny
Ballisnahyny jest dziś ruiną z murami zachowanymi na długości całego obwodu, za wyjątkiem narożnika południowego. Niestety ściana po stronie północnej jest niebezpiecznie popękana, a wiele ościeży okiennych zostało rozgrabionych. Nie zachowało się także sklepienie, założone nietypowo na poziomie pierwszego piętra. Wstęp na teren zabytku jest wolny, lecz leży on w pewnym oddaleniu od szosy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Dempsey K., Understanding „Hall-Houses”. Debating Seigneurial Buildings in Ireland in the 13th-century, „Medieval Archaeology”, 61(2), 2017.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.