Historia
Wieża mieszkalna w Ballinveala wzniesiona została w późnych latach XV wieku z fundacji irlandzkiej rodziny O’Brien, choć nie ma pewności czy jej budowa została ukończona. Prawdopodbnie zachodnia część budynku została porzucona już na etapie planowania, czy to ze względów finansowych, czy też w obliczu jakiegoś konfliktu, który przerwał prace budowlane, do których później już nie powrócono. Ewentualnie wieża została uszkodzona i częściowo rozebrana w trakcie jednej z licznych wojen jakie prowadzono w drugiej połowie XVI i w XVII wieku. W źródłach pisanych Ballinveala odnotowana została w 1583 roku, jako własność Daniela O’Briena. W XVII wieku należała już do earlów Thomond, którzy od 1622 roku oddawali ją w dzierżawę. Przypuszczalnie użytkowana była aż do XIX stulecia, bowiem jeszcze w 1874 roku odnotowano istnienie w jej wnętrzu drewnianych stropów.
Architektura
Wieża mieszkalna Ballinveala utworzona została jako tzw. wieża segmentowa, jedna z kilku o podobnej konstrukcji na terenie hrabstwa Limerick (Tullovin, Lough Gur, Fantstown, Rockstown). Charakteryzowały się one dwoma oddzielnymi, ale powiązanymi ze sobą sekcjami, z których jedna zawierała spiralne schody i komory pomocnicze, a druga część główne komnaty budynku. Być może wieża w Ballinveala nie została nigdy ukończona i poprzestano jedynie na części wschodniej o wymiarach 7,9 x 4,3 metra, jednak zachodnia partia z pewnością była planowana, o czym świadczyłyby strzępia murów pozostawione na całej wysokości, od parteru do poziomu czwartego piętra. Każde strzępie utworzono z masywnych kamieni o około 1,5 metra długości, wystających z lica ściany tak, by można było je przewiązać z murami drugiej części budynku.
Podział wieży na dwie części mógł być spowodowany względami obronnymi. Grube sklepienia nad parterem zapobiegałyby przedostawaniu się ognia do górnych partii budynku, natomiast wzmocniona ściana działowa pomiędzy obiema częściami uniemożliwiłaby lub przynajmniej utrudniła wrogowi przedostanie się do części mieszkalnej. Oddzielenie schodów mogło też ewentualnie ułatwić ucieczkę w wypadku pożaru w części zachodniej wieży. Według innych teorii, z czysto konstrukcyjnego punktu widzenia segmentowy dom wieżowy miał być tak zaprojektowany, aby pochłaniać naprężenia w konstrukcji budynku. Jeśli teren, na którym zbudowano wieżę, nie posiadał głębokich i mocnych fundamentów, nawet niewielkie osiadanie spowodowałoby pęknięcia w ścianach. Z drugiej jednak strony poziome kamienne warstwy i gruz tworzący rdzeni murów średniowiecznych budowli mogły same w sobie dość dobrze absorbować naprężenia. Bardziej prawdopodobne, iż na segmentowy podział wież wpływał długi i etapowy proces ich konstrukcji, w którym pierwszy sezon prac skupiał zasoby i wysiłki na budowie kręconych schodów i pomocniczej części nowego domu wieżowego. W takim wypadku stosunkowo szeroka klatka schodowa byłaby wygodniejsza w trakcie robót budowlanych niż tymczasowe, drewniane schody.
Wejście do wieży Ballinveala umieszczono na poziomie gruntu w ścianie wschodniej. Chronione było ono umieszczonym pod skosem otworem strzeleckim, przebitym z komory południowej przyziemia. Znajdujący się za portalem korytarzowy przedsionek kontrolowany był przez sufitowy otwór tzw. mordowni. Zarówno wejście do komory południowej, do klatki schodowej po stronie północnej, jak i do zachodniej części wieży, mogło być blokowane ryglami osadzanymi w otworach w grubości murów. Cała wschodnia część wieży na wszystkich kondygnacjach charakteryzowała się wąskimi, szczelinowymi otworami okiennymi i strzeleckimi, w tym jednym umieszczonym w samym narożniku. Prawdopodbnie wtórnie do wschodniej elewacji wieży dostawiony został niższy budynek, być może skonstruowany ze względu na nieukończenie części zachodniej wieży.
Stan obecny
Wieża Ballinveala za wyjątkiem przedpiersia zachowała pełną wysokość wschodniego segmentu z klatką schodową i pomocniczymi komorami, dochodzącą obecnie do około 15,5 metrów. Jest bardzo ciekawym zabytkiem, ze względu na widoczne na całej wysokości zachodniej elewacji strzępia, choć nie wiadomo czy zachodnią część wieży udało się wnieść. Mogła ona zostać uszkodzona i rozebrana, albo ze względów finansowych porzucona na etapie planowania. Nie zachował się również późniejszy budynek po wschodniej stronie wieży, po którego dachu widoczne są ślady na elewacji wieży. Wnętrze Ballinveala zapewne nie jest obecnie dostępne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Donnelly C.J., Sectionally Constructed Tower Houses: A Review of the Evidence from County Limerick, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Vol. 128/1998.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.
Westropp T.J., The Ancient Castles of the County of Limerick (Central and South-Eastern Baronies), „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 26, 1906/1907.