Historia
Wieża mieszkalna Baldwinstown zbudowana została prawdopodobnie pod koniec XV wieku, jako siedziba rodu Keating. Podobnie jak wiele innych wież mieszkalnych w hrabstwie Wexford uzyskała wyraźne cechy obronne, ze względu na usytuowanie na niespokojnych terenach, często obejmowanych najazdami rdzennych Irlandczyków, których ziemie były stopniowo zabierane przez angielskich osadników. Keatingowie utracili Baldwinstown w 1654 roku, pod koniec powstania irlandzkich katolików stłumionego przez Olivera Cromwella. Władza angielska zastosowała wówczas represje wobec katolickich właścicieli ziemskich, konfiskując ich majątki na rzecz protestantów. Dla nowych właścicieli wieża w Baldwinstown funkcje mieszkalne prawdopodobnie pełniła do przełomu XVIII i XIV wieku, kiedy to została porzucona na rzecz wygodniejszej rezydencji.
Architektura
Wieżę Baldwinstown zbudowano po wschodniej stronie strumienia, spływającego do nieodległej głębokiej i wąskiej doliny z rzeką Slaney. Wieża pierwotnie połączona była z kamiennym murem o wysokości około 5 metrów, otaczającym niewielki dziedziniec. W jego południowo – wschodnim narożniku znajdowała się niewielka cylindryczna wieżyczka o średnicy około 3,5 metra, zapewne flankująca wjazd na dziedziniec. Jej wnętrze było w całości wypełnione (bez pomieszczeń), jedyną więc funkcję obroną spełniać mogła platforma w zwieńczeniu, połączona z chodnikiem straży w koronie muru. Wieżyczka zakończona była blankowanym przedpiersiem.
Wieżę mieszkalną wzniesiono na planie czworoboku o wymiarach 9,5 x 8 metrów, przy wykorzystaniu kamienia eratycznego i dokładnie opracowanych ciosów wzmacniających narożniki. Od strony zewnętrznej stosunkowo smukła bryła uzyskała surowy wygląd, z elewacjami przeprutymi niewielkimi szczelinowymi i czworobocznymi otworami, rozmieszczonymi przeważnie niesymetrycznie. Wszystkie otwory wyposażono w granitowe, pozbawione zdobień ościeża. Cechą charakterystyczną wieży było wydatne przedpiersie, wieńczące mury obwodowe i oddzielone od nich gzymsem, przy czym jeden z narożników podwyższono do formy czworobocznej wieżyczki strażniczo – obserwacyjnej. Zarówno wieżyczkę, jak i główną część wieży zwieńczono krenelażem.
Wnętrze wieży podzielono na przyziemie, półpiętro pod sklepieniem kolebkowym, oraz trzy kolejne kondygnacje rozdzielone drewnianymi stropami i poddasze. Wejście umieszczono w południowej części ściany zachodniej. Jego zabezpieczeniem była żelazna krata, opuszczona w kamiennym wyżłobieniu, wykusz machikułowy, a także drzwi blokowane ryglem osadzanym w otworze w grubości muru. Zastosowanie kraty opuszczanej z góry (brony) było rozwiązaniem stosunkowo rzadkim w stosunku do częściej stosowanych w wieżach mieszkalnych krat zamykanych ruchem wahadłowym. Półkolisty portal wejściowy prowadził do niewielkiego przedsionka, połączonego z główną komorą przyziemia oraz z klatką schodową w grubości muru po lewej stronie. W przedsionku nie umieszczono tzw. mordowni, najwyraźniej uznając zewnętrzne zabezpieczenia za wystarczające.
Słabo oświetlone obustronnie rozglifionymi otworami przyziemie musiało pełnić funkcje gospodarcze. Półpiętro mogło być przeznaczone na spiżarnię lub miejsce dla służby. Wyróżniało się jednym z otworów o nietypowym strzemieniowatym kształcie. Na pierwszym piętrze znajdował się już kominek, latryna, dwa nieco większe okna oraz trzecie okno z bocznymi siedziskami, co wskazywałoby na funkcjonowanie tam głównej komnaty mieszkalnej. Komunikację wzwyż zapewniała klatka schodowa w narożniku północno – zachodnim.
Stan obecny
Wieża zachowała się do czasów współczesnych w pełnej wysokości, ale niestety posiada kilka znacznych pęknięć murów, grożących stabilnością całej budowli. Wnętrze utraciło podziały na kondygnacje (za wyjątkiem uszkodzonego sklepienia), choć wciąż widocznych jest wiele pierwotnych otworów okiennych, czy dobrze zachowany kominek na pierwszym piętrze. Oprócz wieży mieszkalnej przetrwał odcinek muru obronnego wokół dawnego dziedzińca wraz z porośniętą bluszczem narożną okrągłą wieżyczką. Zabytek jest własnością prywatną, ale po wcześniejszej zapowiedzi prawdopodobnie istnieje możliwość jego zwiedzenia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Colfer B., Wexford castles. Landscape, context and settlement, Cork 2013.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.